خدیجه قمی
حسین صبوری
بابک ربیعی
عاطفه صبوری

  به منظور مطالعه اثر تنش شوری بر خصوصیات گیاهچه­های برنج و شناسایی معیارهای انتخاب مناسب برای انتخاب ژنوتیپ ها در مرحله گیاهچه در شرایط شوری، تعداد ۱۵۰ فامیل از جمعیت F۴ حاصل از تلاقی دو رقم برنج ایرانی سپیدرود و غریب در قالب طرح کاملا تصادفی تحت تاثیر شوری ۱۲ دسی­زیمنس بر متر در مرحله­ گیاهچه ­تحت شرایط کنترل شده، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که کلیه فامیل­ها از لحاظ تمامی صفات مورد بررسی دارای تفاوت معنی­داری بوده و لذا وجود تنوع ژنتیکی بالایی در بین فامیل­ها را به اثبات رساند. محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که میزان بیوماس بیشترین ضریب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی را با وزن خشک ساقه داشت و پس از آن وزن خشک ریشه و وزن تر ساقه دارای بالاترین همبستگی با میزان بیوماس بودند، اما امتیاز ارقام که شاخص تحمل گیاهان به تنش شوری بود، دارای همبستگی منفی و معنی­دار با میزان بیوماس بود. تجزیه رگرسیون گام­به­گام نشان داد که به ­ترتیب صفات وزن خشک و تر ساقه و ریشه بیشترین تاثیر را در توصیف تغییرات بیوماس فامیل­ها داشتند و توانستند ۹۷ درصد از تغییرات بیوماس را توجیه نمایند. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که وزن خشک ساقه به ­دلیل دارا بودن اثر مستقیم بالا می­تواند به عنوان معیار گزینش مناسب جهت افزایش بیوماس و انتخاب لاین­ها برای اصلاح و بهبود تحمل به شوری معرفی گردد. نتایج حاصل از تجزیه به عامل­ها نیز نشان داد که پنج عامل اصلی ۷/۸۴ درصد از کل تغییرات بین ژنوتیپ­ها را توجیه نمودند. به­طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که صفات وزن خشک و تر ریشه و ساقه برای تولید بیوماس بیشتر در برنج در شرایط تنش شوری در مرحله گیاهچه­ای در درجه اول اهمیت قرار دارند و صفاتی مانند امتیاز ارقام، طول ریشه، شاخص کلروفیل، درصد سدیم، درصد پتاسیم، نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی و طول ساقه اهمیت کمتری برای انتخاب لاین­های متحمل به شوری در مرحله گیاهچه­ای برنج دارند.

برنج، تنش شوری، تجزیه علیت، تجزیه به عامل ها