مجید دشتی - دانشجوی دکترا، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی
مهدی میرزا - دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمد کافی - استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حسین توکلی - دانشیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

به منظور مطالعه تاثیر تنش کمبود آب بر عملکرد کمی و ترکیب های اسانس گیاه دارویی نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی انجام شد. تیمارهای مختلف آبیاری براساس میزان تبخیر و تعرق واقعی در ۴ سطح به میزان ۱۰۰% (آبیاری کامل)، ۶/۶۶% (تنش متوسط)، ۳/۳۳% (تنش شدید) و بدون آبیاری (شاهد) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اعمال گردید. نتایج نشان دادند که درصد اسانس برگهای سبز و ساقه گل دهنده در تیمارهای تنش شدید و بدون آبیاری به طور معنی داری (۰۵/۰≥p) بیشتر از تیمار آبیاری کامل بود. بالاترین عملکرد ماده خشک برگ و ساقه گل دهنده در تیمار آبیاری کامل و کمترین مقدار آن در تیمار شاهد مشاهده شد. تنش آب عملکرد اسانس برگ و ساقه گل دهنده را به طور معنی داری کاهش داد، اما عملکرد اسانس تحت تاثیر تنش آبی متوسط قرار نگرفت. نتایج همچنین نشان دادند که ترکیب های اصلی اسانس در کلیه سطوح تنش کمبود آب شامل ۸،۱-سینئول، بتا-پینن و بورنئول بودند که در مجموع نزدیک به ۵۰% از کل اجزای اسانس برگ های سبز را در تیمار آبیاری کامل شامل شدند. با افزایش شدت تنش آب، میزان این ترکیب ها به تدریج در اسانس افزایش یافته، به طوری که در تیمار بدون آبیاری، ترکیب های فوق به ترتیب به میزان ۱/۲۱، ۷ و ۳/۱۵ درصد در برگ های سبز، و ۳۹، ۱۲ و ۵۵ درصد در ساقه گل دهنده در مقایسه با تیمار آبیاری کامل افزایش یافته و ترکیب های سدرن-۱۳-ال و دلتا-کادینن در تیمار بدون آبیاری به ترتیب به میزان ۵/۵۸% و ۴۶% در برگ های سبز و ۵۲% و ۱۴% در ساقه گل دهنده کاهش نشان دادند.

نوروزک (Salvia leriifolia Benth.), کمبود آب, عملکرد, ترکیب های اسانس