منصور قربانپور - استادیار، گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک
ناصر مجنون حسینی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه تهران
شمسعلی رضازاده - استادیار، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، تهران
منصور امیدی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه تهران
کاظم خاوازی - استادیار، گروه میکروبیولوژی، موسسه خاک و آب، کرج
مهرناز حاتمی - استادیار، گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک
رضا غفارزادگان - مربی پژوهشی، گروه فارماکوگنوزی و داروسازی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج

این مطالعه با هدف تاثیر تنش کم آبی (تخلیه آب تا ۳۰، ۶۰ و ۹۰ درصد ظرفیت مزرعه ای به ترتیب تنش خفیف، متوسط و شدید) و نیتروژن (براساس ۰، ۷۵، ۱۵۰ و ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بر رشد، محتوی کلروفیل، اختصاص زیست توده، محتوی نسبی آب برگ، محتوی و عملکرد تروپان آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین ریشه و شاخساره گیاه بذرالبنج (Hyoscyamus niger L.) انجام شد. استخراج آلکالوئیدها به روش اختصاصی و به وسیله حلال های مختلفی صورت گرفت و شناسایی آنها براساس مقایسه زمان بازداری دستگاه کروماتوگرافی گازی با داده های طیف جرمی و استانداردهای مربوطه هیوسیامین و اسکوپولامین انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین محتوی هیوسیامین (۲۸۱/۰% ماده خشک) و اسکوپولامین در ریشه (۲۳۲/۰%) و همچنین بیشترین محتوی هیوسیامین (۹۳۷/۰%) و اسکوپولامین در شاخساره (۴۱۶/۰%) در تیمار ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در شرایط تنش کم آبی شدید مشاهده گردید. همچنین بیشترین آلکالوئید کل (۵۲/۲۰ میلی گرم در گیاه) در تیمار ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در شرایط تنش خفیف کم آبی و کمترین آن (۹۵/۸ میلی گرم در گیاه) در تیمار ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در شرایط تنش کم آبی شدید حاصل شد. نتایج این تحقیق حکایت از آن داشت که گیاه بذرالبنج در تیمار تنش کم آبی متوسط به همراه کود نیتروژن به میزان ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار علاوه بر اینکه دارای مقادیر مناسبی از محتوی و عملکرد هر دو آلکالوئید می باشد، بلکه بیشترین میزان اسکوپولامین را نیز که نشان از کیفیت آلکالوئید است داراست.

بذرالبنج (Hyoscyamus niger L.), تروپان آلکالوئیدها, هیوسیامین, اسکوپولامین, نیتروژن, تنش کم آبی