آسیه آوخ - کارشناس ارشد، گروه میکروبیولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
کرامت اله رضایی - دانشیار، گروه علوم و صنایع غذایی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
جلیل وندیوسفی - استاد، گروه میکروبیولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

اغلب ترکیب های گیاهی نسبت به آنتی بیوتیک ها به خصوص علیه باکتریهای گرم منفی، خاصیت ضدمیکروبی بسیار پایین تری دارند (µg/ml۱۰۰۰-۱۰۰ = MIC). امروزه دانشمندان معتقدند که پمپ های افلوکسی باکتریایی مسئول این مشکل هستند. این پروتئین های غشایی قادر به شناسایی و خروج ترکیب های ضدمیکروبی مختلف ازجمله ترکیب های گیاهی با ساختارهای شیمیایی گوناگون از داخل سلول می باشند و متعاقبا منجر به بروز مقاومت باکتریها در برابر این مواد می گردند. هدف از این تحقیق بررسی علت اصلی خاصیت ضدمیکروبی پایین آلکالوئیدهای نوسکاپین، کافئین و وینکامین علیه سودوموناس آئروجینوزا (نماینده باکتریهای گرم منفی با مقاومت بالای دارویی) بوده است. اغلب آلکالوئیدها جزء فیتوآلکسین های گیاهی هستند که مقدار آنها در هنگام تهاجم میکروبی افزایش می یابد، بدین معنی که عملا دارای خاصیت ضدمیکروبی هستند، اما آلکالوئیدهای مورد استفاده در این تحقیق در شرایط آزمایشگاهی هیچ خاصیت ضدمیکروبی از خود نشان نمی دهند. اثر ضدمیکروبی ذاتی (واکنش بین آلکالوئیدها و فنیل آلانین-آرژینین بتانفتیل آمید (PAβN) (مهارکننده پمپ های افلوکسی باکتریهای گرم منفی)) و خاصیت مهارکنندگی پمپ های افلوکسی (سینرژی بین آلکالوئیدها و لووفلوکساسین (سوبسترای پمپ های افلوکسی موجود در سودوموناس آئروجینوزا)) آلکالوئیدهای این تحقیق به وسیله آزمایش تیتراسیون چکربورد بررسی شد. نتایج نشان داد که کافئین و وینکامین ذاتا مواد ضدمیکروبی گیاهی هستند. به طوری که با مختل کردن پمپ افلوکسی MexAB-OprM در سویه بسیار مقاوم nalB سودوموناس آئروجینوزا توسط PAβN، خاصیت ضدمیکروبی کافئین و وینکامین به ترتیب به مقادیر قابل توجه ۱۷ و ۸ برابر افزایش یافت. بنابراین می توان گفت پمپ های افلوکسی باکتریایی مهمترین عامل در تضعیف خاصیت ضدمیکروبی ترکیب های گیاهی می باشند؛ البته به نظر می رسد با مهار فعالیت این پمپ ها بتوان عملکرد بالینی این مواد طبیعی را به طور قابل توجهی بهبود بخشید و بدین طریق امید داشت که مواد گیاهی نیز همانند آنتی بیوتیک ها به زمینه درمان بالینی راه یابند.

نوسکاپین, کافئین, وینکامین, پمپ افلوکسی, مهارکننده پمپ های افلوکسی