فاطمه سفیدکن - استاد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
عاطفه بهمن زادگان - کارشناس ارشد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
مصطفی گلی پور - کارشناس، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
ولی الله مظفریان - دانشیار، بخش تحقیقات گیاه شناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
سعیده مشکی زاده - کارشناس، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

جنس Bunium با نام فارسی زیره در ایران ۱۴ گونه دارد. اغلب این گیاهان دارای غده زیرزمینی بوده و در دامنه های کوهستانی و اراضی زراعی می رویند. تنها گونه شناخته شده جنس زیره در ایران که جایگاه ارزشمندی در صادرات و صنایع داخلی دارد B. persicum است که اسانس آن حاوی کومین آلدئید و آلدئیدهای ترپینن می باشد. در این تحقیق به منظور تعیین نوع و درصد ترکیب های موجود در اسانس اندام هوایی و بذر B. cylindricum (Boiss.& Hohen.) Drude وB. rectangulum Boiss.& Hausskn.، این گیاهان از رویشگاه طبیعی خود جمع آوری شده و پس از خشک کردن در سایه، اسانس آنها به روش تقطیر با آب استخراج گردید. اجزای تشکیل دهنده اسانس ها، با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. ۱۷ ترکیب در اسانس اندام هوایی B. cylindricum شناسایی شد که اجزای اصلی جرماکرن D (۲/۳۱%)، دیل آپیول (۹/۲۶%)، ترانس-کاریوفیلن (۱/۱۱%)، جرماکرن B (۱/۷%) و ترپینولن (۶/۵%) بودند. همچنین ۲۰ ترکیب مختلف در اسانس بذر B. cylindricum مورد شناسایی قرار گرفت. ترکیب های عمده این اسانس دیل آپیول (۸/۲۵%)، ترانس-کاریوفیلن (۴/۱۵%)، گلوبولول (۲/۱۲%)، اسپاتولنول (۲/۷%) و جرماکرن D (۶/۶%) بودند. ۷ ترکیب مختلف در اسانس گل B. rectangulum مورد شناسایی قرار گرفت که ترکیب های عمده آن دیل آپیول (۸/۸۱%) و جرماکرن D (۳/۱۱%) بودند. همچنین ۱۱ ترکیب در اسانس بذر B. rectangulum شناسایی شد که ترکیب های اصلی دیل آپیول (۳/۶۳%)، جرماکرن D (۴/۲۲%) و ترانس-کاریوفیلن (۱/۵%) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که گرچه اسانس هر دو این گونه ها حاوی مقادیر بالایی از ترکیب های سسکوئی ترپنی است اما بین نوع و میزان این ترکیب ها در اسانس دو گونه و همچنین اسانس اندام های مختلف اختلافاتی وجود دارد.

Bunium cylindricum (Boiss.& Hohen.) Drude, Bunium rectangulum Boiss. & Hausskn, اسانس, جرماکرن D, دیل آپیول