علیرضا یاوری - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
وحیده ناظری - استادیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
فاطمه سفیدکن - استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمداسماعیل حسنی - استادیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می باشد. از میان ۲۵۰ گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، ۱۴ گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، ۴ گونه اندمیک ایران است. سرشاخه های گلدار این گیاه در اوایل خرداد ۱۳۸۷ از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجان غربی جمع آوری شده و بعد در سایه و در دمای اتاق خشک گردیدند. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت ۴ ساعت انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانس ها با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده متوسط تولید اسانس توسط سرشاخه های گلدار در سه بار تکرار بر حسب وزن سرشاخه خشک، تقریبا ۵/۱ درصد (قوشچی)، ۷/۱ درصد (نازلو) و ۴/۱ درصد (بند) تعیین شد. در مجموع در اسانس قوشچی، نازلو و بند به ترتیب ۲۰، ۱۸ و ۲۱ ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیبها، سه ترکیب تیمول (۵/۷۰%-۶/۴۶%)، گاما-ترپینن (۷/۱۶%-۲/۶%) و پارا-سیمن (۲/۶%-۰/۴%) در میان سه منطقه مشترک بوده و از غلظت بالایی برخوردار بودند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از ترکیب فنولی ارزشمند تیمول، می توان نتیجه گرفت که نمونه اسانس نازلو در میان سه منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجان غربی می تواند جهت مقاصد مختلف به ویژه کاربردهای دارویی بکار برده شود.

Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost, اسانس, تیمول, گاما-ترپینن