فاطمه نصیبی - دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی
خسرو منوچهری کلانتری - مرکز بین المللی علوم، تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی کرمان

اشعه ماوراء بنفش قسمتی از طیف خورشیدی است که دارای انرژی بالایی است و بر اساس طول موج به سه طیف A، B وC تقسیم میشود. گیاهان، بیش از سایر موجودات در معرض این اشعه قرار دارند، بدین دلیل گیاهان برای حفاظت از خود، سازوکارهای دفاعی شامل مکانیسم های آنزیمی و غیر آنزیمی در مقابل این اشعه در خود ایجاد می نمایند. از این سازوکار دفاعی می توان در مورد گیاهان دارویی استفاده نمود. در این مطالعه اثر باندهای (UV-B (۲۸۰-۳۲۰ و (UV-C (۲۵۴-۲۸۰  در افزایش مقدار برخی ترکیبها (فلاوونوئیدها، آنتوسیانین ها و قندهای احیا کننده) در دو گونه گیاه بنگ دانه مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور بذر های این گیاه از محل رویش آنها جمع آوری و در شرایط اتاق کشت با دمای ºC ۱±۲۱ و دوره نوری ۸/۱۶ تاریکی/نور کشت داده شد. پس از سه هفته رشد معمول، این گیاهان به مدت ۲ هفته هر روز ۳۰ دقیقه به طور جداگانه تحت تیمار UV-B و UV-C قرار گرفتند. پس از این مدت گیاهان برداشت شده و در نیتروژن مایع منجمد گردیدند. از این نمونه ها برای اندازه گیری مولفه های مورد نظر استفاده گردید. تجزیه و تحلیل فلاوونوئیدها بااستفاده از تکنیک HPLC نشان داد که در هر دو گونه گیاهی میزان فلاوونوئیدها در UV-B و UV-C به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. غلظت آنتوسیانین ها با استفاده از جذب اسپکتروفتومتری و بکار بردن ضریب خاموشی محاسبه شد. این ترکیبهای نیز در طول موج UV-B و UV-C به ترتیب افزایش ۳۵ و ۵۰ درصدی را نشان دادند. اندازه گیری قندهای احیاکننده ریشه و برگ کاهش مقدار قند را در هر دو گونه گیاه نشان داد. این احتمال وجود دارد که چون سنتز ترکیبهای ثانویه افزایش یافته اند میزان این ترکیب اولیه کاهش یافته باشد.

اشعه ماوراء بنفش, ترکیبهای ثانویه, آنتوسیانین, فلاوونوئید, بنگ دانه