حسین خاکدامن - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
عباس پورمیدانی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم

 گیاه Zizyphus jujuba Millبه عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند که در طب سنتی ایران جایگاه ویژه ای دارد با پراکنش در مناطق مختلف کشور با شرایط آب و هوایی متفاوت, دامنه بردباری اکولوژیکی وسیعی از خود نشان داده است. این درخت در مناطق مرطوب و کم ارتفاع سواحل دریای خزر در استانهای گیلان و مازندران تا مناطق خشک و کویری یزد و طبس و ارتفاعات  استانهای فارس ، لرستان و همدان مشاهده می شود.وجود عناب در این مناطق نشان دهنده تنوع ژنتیکی زیاد این گونه است . درخت عناب ضمن استفاده در توسعه فضای سبز، در عرصه های منابع طبیعی و باغها با شرایط اکولوژیکی متفاوت ، ترکیبهای شیمیایی و مواد موثر دارویی متنوعی خواهد داشت.با ایجاد کلکسیون تحقیقاتی اکوتیپهای عناب ذخایر ژنتیکی این گونه که به دلایل مختلف در معرض تهدید است، حفظ خواهد شد. این طرح به منظور شناسایی مناطق پراکنش و ویژگیهای توده های مختلف عناب در ایران و بررسی تنوع مورفولوژیکی  آنها طی سالهای ۸۱- ۱۳۷۸ اجرا شد. در بازدیدهای میدانی، اکوتیپهای عناب در ۱۵ استان شناسایی و از ۲۹ اکوتیپ نهال جهت بررسیهای مورفولوژیکی و فنولوژیکی در ایستگاه تحقیقاتی مرحوم بدیعی واقع در ۵۰ کیلومتری غرب قم در قالب بلوکهای کامل تصادفی کاشته شد (از هر اکوتیپ ۵ نهال).  صفات رویشی و زایشی نهالها از جمله زاویه شاخه با تنه, تعداد خار در شاخه, اندازه بزرگترین خار, اندازه شاخه یکساله , اندازه خار یکساله, شکل برگ, طول دمبرگ, طول برگ, عرض برگ, طول برگ انتهایی, عرض برگ انتهایی و رنگ برگ، یادداشت برداری گردید. تجزیه واریانس صفات نشان داد که صفات طول و عرض برگ و طول و عرض برگ انتهایی در تکرارهای مختلف با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. با مقایسه میانگینها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن، اکوتیپهای تحت بررسی از نظر صفات مورد ارزیابی در گروههای مختلفی قرار گرفتند.   

Zizyphus jujuba Mill؛ صفات مورفولوژیکی, اکوتیپها؛ ایران