لیدا شرفی - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه
کیومرث زرافشانی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه و عضو مرکز پژوهشی تحقیقات توسعه اقتصادی– اجتماعی توسعه روستایی

کشور ما در کمربند خشک جغرافیایی واقع شده­، و از مناطق آب و هوایی کم باران جهان به­شمار می­رود. بنابراین خشکسالی به عنوان یک واقعیت اقلیمی در کشور ما قلمداد می­گردد. لذا بکارگیری راهبردهای مدیریت خشکسالی می­تواند به عنوان یک ابزار کارآمد در این زمینه ایفای نقش نماید. از این­رو یکی از فعالیت­های مهم، شناسایی راهبردهای مدیریت خشکسالی کشاورزان است تا بدین طریق بتوان مقاومت آنان را نسبت به این پدیده ارتقاء بخشیده و توان سازگاری آنان را افزایش داد. در این پژوهش، با بررسی راهبردهای مدیریتی که کشاورزان در رویارویی با خشکسالی به کار می­گیرند، می­توان زمینه را برای توسعه برنامه­های توانمند­سازی کشاورزان و خانواده آنان در برابر این بلای طبیعی فراهم آورد. جامعه آماری در این مطالعه، گندم­کاران شهرستان کرمانشاه بودند که طی سال­های ۱۳۸۶ لغایت ۱۳۹۰ در معرض خشکسالی قرار گرفته بودند. در این تحقیق نمونه­گیری طبقه­ای چندمرحله­ای به عنوان روش نمونه­گیری انتخاب ­شد. حجم نمونه ۳۷۰ نفر برآورد شد که از این میان، ۲۴۸ پرسشنامه در بین گندم­کاران توزیع شد و داده­ها از طریق آمار توصیفی تحلیل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که مهم­ترین راهبردهایی که کشاورزان جهت مدیریت خشکسالی از آن بهره می­گیرند، شامل دعا و نیایش، امیدواری به بهبود اوضاع، درد و دل کردن با دیگران، استفاده از تجارب قبلی کشاورز، رعایت زمان مناسب کاشت، کاهش هزینه­های غیر ضروری، قرض گرفتن از خویشاوندان و دوستان، از بین بردن علف­های هرز، استفاده از دانش بومی در پیش­بینی هواشناسی، و تماس با کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی هستند. هم­چنین نتایج حاکی از آن است که کشاورزان برای کسب اطلاعات مورد نیاز خود در مورد راهبردهای مقابله با خشکسالی از منابع اطلاعاتی و کانال­های ارتباطی متعدی بهره می­گیرند. مهم­ترین این منابع اطلاعاتی عبارتند از سایر کشاورزان در روستا، کارشناسان مراکز خدمات، دوستان و همسایگان هستند.

بلایای طبیعی, سازگاری, مدیریت ریسک, مقابله