صدیقه آقابکی آلوقره - کارشناسی ارشد، زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، ایران
صدیقه بطالبلوئی - استادیار، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، ایران. (مسوول مکاتبات)
حکیمه امانی پور - استادیار، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، ایران
کامران گرایش - کارشناس ارشد، پتروشیمی بندر امام خمینی، بندر امام خمینی، ایران.

زمینه و هدف: باتوجه به تحرک جیوه و سمیت بالای آن و توانایی تجمع آن در زنجیره غذایی، آگاهی از سطوح جیوه در بخش­های مختلف محیط زیستی برای درک و پیش بینی در معرض قرارگیری انسانی و ارزیابی خطر اکولوژیکی جیوه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف تعیین غلظت کل و دست­یابی زیستی فلز سنگین جیوه در رسوب خورهای پتروشیمی و جعفری صورت پذیرفت. روش بررسی: تعداد ۲۷ نمونه رسوب از خورهای پتروشیمی و جعفری برداشت شد. پس از هضم نمونه­ها،  محتوی جیوه آن­ها با استفاده از دستگاه آنالیز جیوه اندازه­گیری شد. استخراج ترتیبی رسوبات با روش BCR انجام شد. یافته ها: داده­های غلظت کل جیوه مورد مطالعه در نمونه­های رسوب با حداقل ۱۹/۲ میلی گرم بر لیتر در ایستگاه ۲-۸ و حداکثر ۷۱/۴۵ میلی گرم بر لیتر در ایستگاه ۱-۹ و با میانگین ۲۳/۹ میلی گرم بر لیتر، نشان می­دهد که رسوبات منطقه نسبت به این عنصر آلوده است. هم­چنین میزان جیوه موجود در رسوبات منطقه از حد استانداردهای بین المللی NOAA بیش­تر بود. فرم های شیمیایی جیوه با استفاده از روش استخراج ترتیبی  در نمونه های رسوب نشان داد که به ترتیب ۱۰/۵ درصد، ۵۷/۵ درصد، ۵۱/۱۵ درصد، ۷۹/۴۵ درصد جیوه به ترتیب در بخش تبادل پذیر، کاهنده، اکساینده و فاز باقی­مانده­ است. بحث و نتیجه­گیری:  بخش اعظم فلز جیوه با بخش غیر تبادل­پذیر همراه می­باشد و نمی­تواند تحت شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم (pH قلیایی) بین آب و رسوب مبادله شوند. فلزاتی که در بخش تبادل­پذیر قرار می­گیرند به علت داشتن پیوندهای الکترواستاتیک ضعیف به­راحتی تحت تاثیر فرایندهای تبادل یونی(جذب/ واجذب) قرار می گیرند. مقادیر بالای جیوه­ی به  ایستگاه­های نزدیک به خروجی پساب واحد کلروآلکالی تعلق داشت که با افزایش فاصله از این ایستگاه­ها ، مقدار جیوه کل در رسوبات نسبت به مناطق نزدیک به ساحل، کاهش می­یابد. بنابراین جیوه­ی تجمع یافته در رسوبات نزدیک به ساحل، از این منابع منشا گرفته و سطح آلودگی فلز سنگین جیوه در رسوبات به شدت وابسته به این منابع است.  

دست یابی زیستی, جیوه, خورپتروشیمی, خور جعفری