عباس قبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه ملایر
داوود اخضری - دانشیار گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه ملایر. (مسول مکاتبات)

زمینه و هدف: چرای دام به عنوان یکی از آشفتگی های اکولوژیک  باعث تغییر در خصوصیات خاک و پوشش گیاهی مراتع می شود. هدف از این تحقیق مطالعه اثر قرق بر ذخایر میکروبی زی توده و برخی خصوصیات خاک مراتع حوضه گنبد شهر همدان است. یکی از این مناطق تحت قرق ۲۰ ساله است و منطقه دیگر در خارج از منطقه حفاظت شده تحت چرای دام است. روش بررسی: نمونه گیری خاک بر اساس روش سیستماتیک- تصادفی انجام شد. پنج ترانسکت ۱۰۰۰ متری با جهت شمالی-جنوبی به طور تصادفی در هر منطقه (قرق و چرا شده) به صورت جداگانه در نظر گرفته شد. نمونه برداری خاک در هر ۱۰۰ متر ببا روش سیستماتیک- تصادفی و در اردیبهشت ماه سال ۹۵ انجام گرفت. عناصر مس، آهن، پتاسیم، منیزیم، منگنز و روی به وسیله طیف سنجی جذب اتمی، اسیدیته با دستگاه pH متر، وزن مخصوص ظاهری از روش کلوخه ای، نیتروژن کل از روش کجلدال، کربن آلی و ماده آلی خاک از روش اکسیداسیون تر والکی بلک و زیتوده میکروبی کربن به روش تدخین- استخراج محاسبه شد. یافته ها: پس از انجام تجزیه و تحلیل های آماری مشخص شد که غلظت عناصر پتاسیم و روی در خاک منطقه قرق و غلظت عنصر منیزیم در خاک منطقه چرا شده افزایش معنی داری در سطح ۵ درصد داشته است. اسیدیته خاک در منطقه چرا شده از ۰۱/۷ در منطقه قرق به مقدار ۲۳/۷ افزایش یافت. رطوبت خاک در منطقه چراشده کاهش معنی داری یافته و از ۱۱/۲۷ درصد در منطقه قرق به مقدار ۱۲/۱۸ درصد رسیده بود. جرم مخصوص ظاهری خاک نیز در منطقه چراشده ۱۶/۱ گرم بر سانتی متر مکعب بود که در منطقه قرق کاهش معنی داری داشته و به ۹۸/۰ گرم بر سانتی متر مکعب رسید. زی توده میکروبی کربن در خاک مناطق قرق و چرا شده تفاوت معنی داری داشت. مقایسه میانگین زی توده میکروبی کربن در خاک مراتع گنبد نشان داد که این پارامتر از ۸۳/۰ گرم بر کیلوگرم در منطقه چرا شده به مقدار ۹۵/۰ گرم بر کیلوگرم رسیده و افزایش معنی داری داشته است. بحث و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشانگر این نکته است که در منطقه قرق با اعمال قرق، خصوصیات خاک در مسیر توالی و رسیدن به شرایط ایده آل قرارگرفته است اما همچنان این منطقه نیاز به توجه و ادامه حفاظت دارد.

قرق, خصوصیات خاک, مرتع, حوزه گنبد همدان