مهسا محمدزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
فروزان قاسمیان رودسری - استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علوم دانشگاه زنجان
اکبر حسنی - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
عباسعلی زمانی - استادیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

زمینه و هدف: بخش زیادی از آنتی­بیوتیک­های مورد استفاده در مرغداری­ها از طریق فضولات آنها خارج می­شود. این فضولات به­عنوان کود آلی در کشاورزی استفاده شده و باعث انتشار آنتی­بیوتیک­های دامی در محیط زیست می­شود. این ترکیب ها ممکن است سبب افزایش مقاومت آنتی­بیوتیکی جمعیت­های میکروبی شود و یا به گیاهان رشد یافته در این خاک­ها صدمه وارد ­کند. هدف از این پژوهش تعیین تاثیر کمپوست کردن کود مرغی به روش هوازی و بی­هوازی بر مقدار آنتی­بیوتیک­های انروفلوکساسین و سیپروفلوکساسین موجود در کود مرغی در دو سطح غلظتی بالا و پایین و مقایسه آنها با یکدیگر بوده است. روش بررسی: این آزمایش در سال ۱۳۹۶ انجام شد. دو نمونه کود مرغی گوشتی تازه پس از اتمام دوره تیمار مرغ­ها با آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین تهیه شد. این دو نمونه محتوی دو سطح غلظتی بالا و پایین از انروفلوکساسین و سیپروفلوکساسین بودند. عملیات کمپوست نمودن کودهای مرغی به روش آماری کاملا تصادفی و با تیمارهای ۱- هوازی در سطح غلظتی پایین ۲- هوازی در سطح غلظتی بالا ۳- بی­هوازی در سطح غلظتی پایین و ۴- بی­هوازی در سطح غلظتی بالا در پنج تکرار به مدت ۷۵ روز انجام یافت. در فواصل زمانی مشخص نمونه­ها تهیه شده و غلظت انروفلوکساسین و سیپروفلوکساسین در آنها به روش HPLC اندازه­گیری شد. داده­های به دست آمده با معادله سنتیکی درجه اول برازش شده و نیمه­عمر تجزیه آنتی­بیوتیک­ها محاسبه شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که در پایان دوره، در تیمارهای یک تا چهار به ترتیب ۲/۵۴، ۳/۶۴، ۳/۶۵ و ۷/۶۹ در صد از انروفلوکساسین و ۰/۴۱، ۸/۵۷، ۸/۵۷ و ۸/۶۱ در صد سیپروفلوکساسین باقی مانده بود. ضریب همبستگی به دست آمده از برازش معادله سنتیکی درجه اول در تیمارها (بین ۷۱/۰ تا ۹۲/۰) نشان داد که داده­های آزمایش به خوبی با این معادله برازش می­شوند. نیمه­عمر تجزیه انروفلوکساسین بین ۲۷/۹۶ تا ۶۸/۱۵۰ روز به دست آمد. مقدار نیمه­عمر تجزیه برای سیپروفلوکساسین نیز بین ۲۸/۵۷ تا ۴۸/۱۱۷ روز به دست آمد. بحث و نتیجه­گیری: در مجموع نتایج نشان داد که فرایند کمپوست کردن موجب کاهش غلظت آنتی­بیوتیک­ها شده و از ورود آن به محیط زیست جلوگیری می­کند. سرعت تجزیه آنتی­بیوتیک­ها در شرایط هوازی بیشتر از شرایط بی­هوازی بود. نرخ تجزیه هر دو آنتی­بیوتیک در غلظت اولیه بالا کمتر از نرخ تجزیه آن در غلظت پایین بود. نرخ تجزیه سیپروفلوکساسین نیز بیشتر از انروفلوکساسین بود. نتایج این پژوهش می­تواند به ایجاد قوانین و مقررات مربوط در نهادهای مرتبط، در جهت کاهش ورود آنتی­بیوتیک­های دام و طیور به محیط زیست کمک کند.

انتشار آنتی بیوتیک ها در محیط زیست, سینتیک تجزیه انروفلوکساسین, کود مرغی, هضم هوازی و بی هوازی