قاسم ذوالفقاری - دانشیار، گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران. (مسوول مکاتبات)
مهری دلسوز - کارشناسی ارشد، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی گناباد، گناباد، ایران
آمنه سازگار - کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
زهره اخگری سنگ آتش - کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

زمینه و هدف: گندم، ذرت، و گوجه فرنگی از مهم­ترین محصولات غذایی هستند. این مطالعه اولین اطلاعات کمی از تجمع فلزات سنگین (سرب، کادمیوم و آرسنیک) را در خاک، ریشه، و برگ/دانه گیاهان گندم، ذرت و گوجه فرنگی در زمین های کشاورزی اطراف رودخانه کشف رود مشهد فراهم می کند. روش بررسی: غلظت سرب، کادمیوم، و آرسنیک توسط دستگاه جذب اتمی مجهز به کوره گرافیتی مدل GBC GF۳۰۰۰ آنالیز شد. یافته ها: آنالیزهای آماری نشان داد که میان تجمع فلز سنگین کادمیوم بین خاک، ریشه و برگ/دانه گیاهان مختلف تفاوت معنی داری وجود دارد (۰۱/۰>p برای گندم و ذرت و ۰۰۰۴/۰=p برای گوجه فرنگی). بین تجمع فلز سنگین سرب بین خاک، ریشه و دانه گندم تفاوت معنی داری وجود نداشت ولی در مورد سایر گیاهان تفاوت معنی دار بود (۰۱/۰>p). نتایج نشان داد تفاوت معنی داری بین گروه های خاک و ریشه و دانه گندم در مورد آرسنیک وجود ندارد اما این تفاوت در مورد گوجه فرنگی معنی دار بود (۰۲۶/۰=p). بحث و نتیجه گیری: نتایج این مطالعه با استانداردهای جهانی مقایسه شده است. این پایش چند گونه ای در راستای ارزیابی ریسک سلامت مصرف کنندگان به روش EPA/WHO صورت گرفته است. غلظت­های سرب، کادمیوم، و آرسنیک گونه­های گندم، ذرت، و گوجه فرنگی زیر محدوده پیشنهادی SMEWW EPA،WHO  و EU هستند. نتایج مطالعه حاضر کمک کرد تا داده هایی از حوزه اطراف رودخانه کشف رود مشهد به عنوان شاخص اثرات طبیعی و انسانی روی اکوسیستم های آبی تهیه شود و همچنین نمایه خطرات انسانی مرتبط با مصرف گندم ارزیابی شود. ریسک سلامت ناشی از دریافت آلاینده های فلزی از گندم با استفاده از خارج قسمت خطر (THQ) ارزشیابی گردید. در این مطالعه THQ کم­تر از یک می باشد که نشان می دهد هیچ خطر سلامتی بالقوه معنی داری مرتبط با مصرف گندم در زمین های کشاورزی اطراف رودخانه کشف رود مشهد وجود ندارد.  

کشف رود, فلزات سنگین, گندم, ذرت, گوجه فرنگی