علیرضا خداشناس - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بجنورد

منابع محدود آب زیرزمینی، تامین کننده قسمت عمده­ای از آب مورد نیاز بخش­ کشاورزی استان خراسان­رضوی است و تراز منفی در بهره­برداری از این منابع، تداوم فعالیت این بخش را به مخاطره انداخته­است. به منظور دستیابی به رویکردی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی استان، آزمایش­هایی طی چهار سال (سال­های زراعی ۱۳۹۳-۱۳۸۹) روی محصول جو در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی انجام شد. آزمایش­های تکراردار به صورت کرت های یک بار خردشده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد؛ به گونه­ای که  تاریخ های کشت به عنوان کرت­های اصلی و تنوعی از ارقام جو بهاره و زمستانه شامل ارقام یوسف، نیک، گوهران، کویر، ریحان۰۰۳، لوت، بهمن و لاین شماره۱۷، کرت­های فرعی بودند. میانگین عملکرد دانه در تاریخ کشت نخست سال دوم (۷/۱۲/۱۳۹۰) و کشت انتظار در سال­های سوم (۲۰/۹/۱۳۹۱) و چهارم (۲۵/۱۰/۱۳۹۲) آزمایش به­ترتیب ۴۷۳۴، ۳۱۹۹ و ۴۰۱۸ کیلوگرم در هکتار بود که در مقایسه با میانگین عملکرد دانه کشت پاییزه (شاهد) سال سوم (۴۷۳۵ کیلوگرم در هکتار) به­ترتیب صفر، ۴/۳۲ و ۱/۱۵ درصد کاهش یافت، در حالی که سه نوبت آبیاری پاییزه (معادل ۵۰ درصد کاهش در آبیاری) از چرخه تولید حذف شد. نتایج نشان داد که با کوتاه شدن طول دوره رشد، عملکرد و اجزای عملکرد جو تحت تاثیر قرار گرفت و به­طور نسبی کاهش یافت اما برای برخی از تاریخ­های کشت و ارقام بهاره جو، پتانسیل تولید دانه قابل قبول بود و بر این مبنا، امکان کاهش فصل رشد جو و حذف آبیاری­های پائیزه وجود دارد و توصیه می­شود. بر مبنای نتایج آزمایش­ها، انتخاب مطلوب برای زمان کشت جو با حذف آبیاری­های پاییزه، کشت انتظاری است اما این دامنه می­تواند تا اول اسفندماه نیز ادامه یابد؛ گرچه توصیه همان تاریخ کشت انتظاری است. در این رابطه، انتخاب ارقام مناسب جو (ارقام سازگار بهاره نظیر گوهران، نیک و یوسف)، اولویت بعدی برای تضمین موفقیت تولید خواهد بود.  

آب, پایداری تولید, جو, فصل رشد, کشت انتظاری