فرزانه امیری - کارشناس ارشد
حامد رفیعی - عضو هیات علمی دانشگاه تهران
ابوالفضل محمودی - گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور تهران

باتوجه به تشدید کمیابی آب در کشورهای مختلف و از جمله ایران، موضوع آب مجازی و تجارت آن از اهمیت ویژه­ای در برنامه ریزی و سیاست­گذاری کلان آب در آینده برخوردار شده است. در این پژوهش سعی شده طی سال­های ۹۵-۱۳۷۱ مزیت های صادراتی، مقادیر آب مجازی خروجی و ارزش هر متر مکعب آب مجازی صادر شده برای محصولات صادراتی اصلی (پسته، خرما، زعفران، کیوی و سیب) برآورد و ارتباط صادرات آب مجازی با مزیت های صادراتی بررسی گردد. نتایج نشان داد که بطور متوسط طی دوره مورد بررسی، صادرات آب مجازی و ارزش آن برای محصول پسته به ترتیب معادل سالانه ۹/۴ میلیارد مترمکعب و ۱۴۹/۰ دلار به ازای هر مترمکعب و شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن نیز بیانگر وجود مزیت صادراتی پسته در همین دوره می­باشد. این در حالی است که ضریب همبستگی بیانگر ارتباط منفی و معنی­دار بین ارزش صادرات آب مجازی و مزیت صادراتی بوده که نشان دهنده عدم تطابق الگوی صادرات آب مجازی با مزیت رقابتی پسته خواهد بود. در مورد محصول زعفران نیز این ارتباط منفی، مشابه پسته بیانگر عدم تطابق بین الگوهای تجاری و ارزش آب مجازی بوده و در مورد محصول خرما نیز عدم وجود رابطه معنی­دار بین ارزش هر مترمکعب آب مجازی صادراتی و مزیت صادراتی نیز این عدم تطابق را تائید می­نماید. این در حالی است که کاراترین وضعیت مربوط به صادرات محصولاتی کیوی و سیب بوده است. براین اساس همسویی سیاست های تجاری و سیاست­های حفاظت از منابع آبی در شرایط فعلی کشور و بحران منابع آبی بیش از پیش ضرورت خواهد داشت. 

آب مجازی, ارزش صادرات آب مجازی, الگوی تجاری, مزیت رقابتی