حسن سعیدی - هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
سمانه فیضی - دانش آموخته عرفان و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

چکیدهنسبت ما با حضرت حق و حقیقت متعالی عالم چیست آیا می توان او را شناخت ؟ یا به دلیل اینکه هرگز «بحر در قطره» و « مهر در ذره » جای نمی گیرد او « برون از وهم و قال و قیل » آدمی است . این مساله از دغدغه های دیرینه الهیات پژوهان است و پیوسته ذهن محققان این عرصه رابه خود معطوف داشته در این راستا است که گونه ها و [T۱] رویکردها به الهیات شکل می گیرد از این رو برخی مدعی­اند که امکان معرفت به خداوند وجود ندارد. زیرا لازمه­ی معرفت به چیزی احاطه بر آن چیز است و از آنجاکه ابزار معرفتی انسان عقل اوست، و به دلیل آنکه عقل محدودیت دارد وتوان احاطه به خدای نامحدود ندارد. بنا بر این شناخت حق نا ممکن است . در این راستا دانشوران با نگرش­های مختلف کلامی، فلسفی، و عرفانی، با تفاوت­هایی به این مسئله پرداخته­اند، اما در نگرش عرفانی رویکرد سلبی متمایز­تر است. حکیم سنایی یکی از چهره­های شاخص عرفانی است که بسیاری از عرفای نامی پس از او خود را در اندیشه های عرفانی، وامدار وی می دانند. به گونه­ای با این زاویه­ی نگرش به شناخت خداوند نگریسته حکیم سنایی است [m۲] [T۳] . وی در تبیین هستی شناختی عقل را مخلوق نخستین می شمارد و در ساحت های وجودی به عقل فعال توجه کامل دارد همچنین به مکانت عقل در دو حوزه عمل و نظر توجه دارد از این رو آن را می ستاید وی بحث شناخت خداوند را به دو حوزه ذات وصفات تفکیک می کند و معتقد است شناخت اکتناهی و ذاتی حق ناممکن است از این رو وی در این بخش نگاهی سلبی دارد و علی رغم این نگرش اما در دام تعطیل و لا ادریگری نیفتاده است همچنین با پذیرش دو ساحت معرفتی عقل و ذوق  در ترازوی سنجش معرفتی خود ساحت عشق را برتر  از عقل می داند  هدف نوشتار حاضرکه با روش توصیفی تحلیلی و با اتکا بر منابع کتابخانه­ای به بررسی مسئله می­پردازد، آن است که با تکیه بر آثار سنایی به توان عقل در حوزه­ی معرفت خدا بپردازد 

واژگان کلیدی: الهیات سلبی, سنایی, ذات حق, عقل, عشق