حسن سعیدی - عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
امین محمدی پارسا - دانش آموخته فلسفه معارف دانشگاه قم
عبدالله محمدی پارسا - دانشجوی دکتری معارف دانشگاه قم

تبیین آیات خلقت انسان، به جهت محذورات کلامی و فلسفی در فهم ظاهری از آن، یکی از مباحث پرچالش در حوزه علوم قرآن و تفسیر بوده و از این رهگذر برخی از مفسران به دلالت ظاهری این آیات تمسک کرده و برخی نیز نگرش تاویلی و فهم باطنی را برگزیده اند؛ در این میان مفسرانی چون شیخ محمد عبده، علامه طباطبایی و  آیت الله جوادی آملی، با رویکردی نوین، در عین اصرار بر چهارچوب و اشارات معنای ظاهری، قائل به فهمی تکوینی و تمثیلی از این آیات شده اند. از نظر ایشان مواردی چون تخاطب خداوند با ملائکه، نافرمانی ابلیس، اسکان آدم ع در بهشت و فریب وی توسط ابلیس، همگی ریشه در امری تکوینی و حقیقتی غیبی داشته که با بیانی تمثیلی بیان شده است. این مقاله می کوشد که در ابتدا رویکرد تمثیل تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان را تبیین کرده و در ادامه با اشاره به پاره ای از نقد ها و مخالفت ها و با ارائه شواهد و خاستگاه های تفسیری، فلسفی و عرفانی، آن را مورد سنجش و ارزشیابی قرار دهد.

تمثیل, تمثیل تکوینی, تاویل, تشبیه, خلقت انسان