فاطمه ستوده - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران
بهلول علیجانی - استاد گروه آب و هواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران
محمد سلیقه - دانشیار گروه آب و هواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران
مهری اکبری - استادیار گروه آب و هواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران

در این پژوهش برای شناخت تاثیر رشتهکوه زاگرس در تغییرات چرخندهایی که از غرب وارد ایران میشوند از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد. بدین منظور، دادههای سیزده ایستگاه سینوپتیک غرب ایران و دادههای ساعتی ERA-Interim با تفکیک مکانی ۱۲۵/۰×۱۲۵/۰ درجه، طی سالهای ۱۹۸۴ ۲۰۱۳ دریافت شد. با این رویکرد، ۲۰۳ روز بارش فراگیر شناسایی شد. با اعمال تکنیک تحلیل عاملی بر روی دادههای تراز دریای متناظر با این روزها، عامل دوم بیشترین پراش بارشهای حاصل از چرخند را توجیه میکند. روزهای چهاردهم تا هجدهم آپریل ۲۰۰۳، که بیشترین همبستگی را با سایر روزهای این عامل دارد، الگوی نماینده انتخاب شد. در این الگو، چرخند رسیده به کوههای زاگرس از زمان شکلگیری تا زمان رسیدن بر روی عراق و ادغام با سامانه سودانی، به لحاظ دینامیکی، تقویت میشود. به هنگام نزدیکشدن به زاگرس، از تاوایی مثبت و سرعت قائم هوا کاسته میشود؛ اما با عبور از زاگرس بر تاوایی مثبت آن افزوده میشود. رابطه چرخند تقویتشده با منطقه واگرایی ترازهای میانی وردسپهر در همه مراحل مشاهده شد. زاگرس نخست باعث تضعیف و دوقطبیشدن چرخند میشود. سپس، با دور شدن از کوهستان، چرخند مجددا تقویت میشود. این چرخندها را چرخند زاگرسی میتوان نامید.

تاوایی, چرخندهای بادپناهی, زاگرس, سرعت قائم هوا, شار رطوبت