مهران فلک ناز - دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
علی اعلمی - دانشیار، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
علی اشرف مهرابی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه ایلام
عاطفه صبوری - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
دانیال کهریزی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی

خشک­سالی و آثار ناشی از آن مهم ترین و رایج ترین تنش محیطی است که تولیدات کشاورزی را در جهان با محدودیت روبه رو ساخته است. یکی از راه­ بردهای مفید اصلاح گیاهان زراعی برای مقاومت به خشکی، حفظ و بهره گیری از تنوع موجود ژرم­پلاسم آن ها می باشد. به منظور شناسایی منابع مقاومت به خشکی، ۱۲۵ژنوتیپ گندم ­نیای آژیلوپس تائوشی در قالب طرح آگمنت با سه تکرار و تحت دو شرایط بدون تنش (آبیاری تکمیلی در سه مرحله ساقه­دهی، گلدهی و پرشدن دانه) و تنش خشکی (بدون آبیاری تکمیلی) کشت و بر اساس شاخص­های تحمل به خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. مطالعه همبستگی عملکرد با شاخص های تحمل نشان داد که شاخص های میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی (GMP)، تحمل به تنش (STI) و تحمل (TOL) برای شناسایی ژنوتیپ­های با عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی مناسب بودند. بر اساس این شاخص ها،به­ترتیب ژنوتیپ­های شماره ۵۵، ۵۰، ۵۸ و ۶۵ متحمل­ترین ژنوتیپ­ها و ژنوتیپ­های شماره ۴۵، ۳۴، ۳ و ۹ حساس ترین ژنوتیپ­ها تعیین شدند. گروه بندی ژنوتیپ­ها بر مبنای شاخص های تحمل با استفاده از تجزیه خوشه­ای به­روش متوسط فاصله بین گروه­ها (UPGMA)، ژنوتیپ­ها را در هفت گروه مختلف دسته­بندیکرد. ژنوتیپ­های شماره۵۰،۵۵، ۵۸ و ۶۵ کهدارایبیش­ترین مقادیر برایاین شاخص ها بودند، در دو گروه سه و پنجقرار گرفتند. نتایج تحلیل­های آماری مختلف در این تحقیق نشان داد که دو ژنوتیپ شماره ۵۰ و ۵۵ به عنوان متحمل­ترین ژنوتیپ­ها بودند و می­توانند به­عنوان منابع ژنتیکی مناسب در برنامه­های به­نژادی گندم برای تحمل به خشکی مورد توجه قرار گیرند.

تجزیه خوشه ای, تنش خشکی, ژرم پلاسم, عملکرد دانه