طیبه رئیسی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
عاطفه صبوری - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
حسین صبوری - دانشیار گروه تولیدات گیاهی علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس

جوانه­زنی گیاهان از جمله مراحل مهم در طول دوره رشدی آنهاست که اغلب تحت تاثیر تنش­های محیطی قرار می­گیرد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی مولفه­های جوانه­زنی بود که بیشترین نقش را در تمایز بین ژنوتیپ­های برنج­های هوازی و ایرانی از نظر تحمل به تنش اسمزی داشتند. آزمون استاندارد جوانه­زنی بذر در سه سطح تنش اسمزی (آب مقطر به عنوان محیط نرمال، ۸- و ۱۶-  بار حاصل از مانیتول) و با استفاده از ۵۳ ژنوتیپ برنج (شامل ۳۱ ژنوتیپ از برنج­های هوازی و خارجی و ۲۲ رقم از برنج­های ایرانی) انجام شد. گروه بندی ژنوتیپ­ها با استفاده از تجزیه خوشه­ای بر اساس متغیرهای جوانه­زنی نشان داد که در شرایط نرمال و تنش ۸- بار ژنوتیپ­ها به سه گروه و در شرایط ۱۶- بار به دو گروه قابل تفکیک هستند. تعدادی از ژنوتیپ­ها نیز توانستند در هر سه شرایط در گروه با متوسط ارزش­های بالاتر از میانگین کل قرار گیرند این ژنوتیپ­ها شامل AE۶،AE۸ ،AE۱۰ ، AE۱۲، AE۱۳، AE۱۵، AE۱۶،AE۱۸ ،AE۲۹  و  AE۳۰بودند که همه جزء ژنوتیپ­های هوازی و خارجی بودند. سپس با در نظر گرفتن دو گروه شامل ژنوتیپ­های هوازی به همراه ارقام خارجی و ایرانی، تجزیه تابع تشخیص انجام شد. آماره لامبدای ویلک برای شرایط نرمال، ۸- و ۱۶-  بار به ترتیب ۲۸۶/۰، ۲۱۳/۰ و ۳۹۷/۰ بود و نشان دهنده وجود تفاوت معنی­دار بین دو گروه از لحاظ خصوصیات جوانه­زنی در هر سه شرایط بود. مطابق نتایج، متغیرهای شاخص بنیه بذر، درصد جوانه­زنی، حداکثر درصد مقدار جوانه­زنی، زمان لازم از کاشت تا رسیدن به ۹۰ و ۹۵ درصد حداکثر جوانه­زنی و انرژی جوانه­زنی بیشترین نقش و ضریب آلومتریک کمترین نقش را در تمایز بین دو گروه داشتند.

تجزیه خوشه ای, تمایز گروه ها, ژنوتیپ های هوازی, مولفه های جوانه زنی