رقیه تولی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
علی اعلمی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
حسین صبوری - دانشیار گروه تولیدات گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس
عاطفه صبوری - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

به منظور بررسی تنوع آللی و هاپلوتایپی و شناسایی نشانگرهای آگاهی­بخش خصوصیات ریشه تعدادی از ژنوتیپ­های برنج تحت شرایط تنش خشکی، از هفده نشانگر ریزماهواره کروموزوم شماره نه برنج که با QTL بزرگ اثر کنترل کننده مرفولوژی ریشه در شرایط تنش خشکی پیوسته بودند، استفاده شد. بر اساس داده­های ژنتیکی، تعداد ۲۲ ژنوتیپ­ مورد مطالعه در دو گروه طبقه­ بندی شدند. در گروه اول که شامل ژنوتیپ Bala نیز بود، ژنوتیپ­های متحمل­تر به خشکی قرار گرفتند و گروه دوم، شامل ژنوتیپ هایی بود که از لحاظ صفات ریشه ضعیف­تر و احتمالا حساس به خشکی بودند. نتایج مولکولی نشان داد که نشانگرهای RM۲۴۶۷۱ و RM۲۱۵ واقع در این ناحیه کروموزومی دارای بیشترین تنوع آللی بودند. نتایج تجزیه ارتباط بین نشانگرها و صفات مورد بررسی تحت شرایط تنش نشان داد که نشانگرهای RM۵۳۰-A با ضخامت ریشه (B=۰.۴۳۱)، RM۲۴۶۲۷-A با وزن ریشه (B=۰.۵۷۳)، RM۲۴۶۶۹-C با تعداد ریشه (B=۰.۶۲۰)، RM۶۵۳۵-C با وزن ساقه (B=-۰.۵۰۳)، RM۶۸۴-A با طول ساقه (B=۰.۸۳۲)، RM۱۶۰-A با طول ریشه (B=۰.۳۷۳)، RM۶۸۴-A با کد ژنوتیپی (B=-۰.۸۱۱) و RM۲۴۶۲۷-A با زیست توده (B=۱.۰۷۳) دارای بیشترین ضریب رگرسیون استاندارد شده بودند که در صورت تایید نتایج به وسیله آزمایش­های بیشتر می­توانند به عنوان نشانگرهای آگاهی بخش مورد استفاده قرار گیرند. تجزیه هاپلوتایپی نیز ۲۲ ژنوتیپ برنج را در قالب ۱۶ هاپلوتایپ مختلف قرار داد و هاپلوتایپ شماره ۸ که شامل ژنوتیپ­های دیلمانی و IR۲۵۵۷۱ بود، بیشترین شباهت را به ژنوتیپ Bala داشت. بنابراین، به نظر می­رسد این ژنوتیپ­ها همانند والد Bala واجد QTLهای کنترل کننده تحمل به خشکی در این ناحیه ژنومی باشند. در صورت تایید نتایج، می­توان از این ژنوتیپ­ها در برنامه­های به­نژادی تحمل به تنش خشکی استفاده کرد.

تجزیه ارتباط, تنش خشکی, نشانگر آگاهی بخش, هاپلوتایپ