محمود فولادوند - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه شهید باهنر کرمان و کارشناس اصلاح نیشکر موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر خوزستان
حسین شاهسوند حسنی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید باهنر کرمان
قاسم محمدی نژاد - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید باهنر کرمان
مسعود پرویزی آلمانی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر خوزستان

اثر متقابل ژنوتیب × محیط برای عملکرد شکر ۲۶ کلون امید بخش نیشکر و ۴رقم شاهد (CP۴۸-۱۰۳، CP۵۷-۶۱۴، CP۶۹-۱۰۶۲ و NCO۳۱۰) در سه منطقه نیشکر کاری استان خوزستان (کشت و صنعت های امیرکبیر، امام خمینی (ره) و میان آب) در سه سال زراعی (از ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹) برای مراحل کشت جدید و بازرویی اول و دوم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه مرکب عملکرد شکر نشان داد که اثر تیمار (ژنوتیپ) و اثرات متقابل ژنوتیپ × مکان و سال × مکان در سطح احتمال ۱ درصد معنی دار بودند، در حالی که اثر متقابل سه گانه ژنوتیپ × سال × مکان معنی دار نبود. برای بررسی پایداری ژنوتیپ های مورد آزمایش از روش های ریک، شوکلا، روش رگرسیونی ابرهارت و راسل، روش گزینش همزمان، روش  AMMI و روش SHMM استفاده شد. روش های ریک، شوکلا، روش رگرسیونی ابرهارت و راسل، روش گزینش همزمان و روش SHMM به طور مشترک کلون شماره ۲۹/۸ را به عنوان ژنوتیپ پایدار معرفی نمودند. تجزیه بر اساس روش AMMIنیز نشان داد که ژنوتیپ های شماره ۲۳/۸، ۱۱۳/۱، ۲۶/۱، ۶۰/۶، ۱۲/۶ و ۸/۶ به واسطه دارا بودن کمترین اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و بالاترین میانگین عملکرد به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها بودند و در بین این ژنوتیپ­ها، کلون ۸/۶ به دلیل اختصاص اثر متقابل بسیار پایین به عنوان پایدارترین ژنوتیپ شناخته شد. با توجه به این که در این پژوهش، نتایج روش AMMI و SHMM با نتایج روش های ابرهارت و راسل، میانگین رتبه و انحراف معیار مشابه بود، از اینرو روش­های رتبه­بندی و ابرهارت و راسل پس از دو روش AMMI و SHMM به عنوان مناسب­ترین روش­ها جهت بررسی پایداری ژنوتیپ ها پیشنهاد می­شوند.

اثر متقابل ژنوتیب × محیط, رقم امید بخش, رقم شاهد, مدل AMMI, مدل SHMM