فرزاد حق نظری - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
فاطمه کاراندیش - گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
عبداله درزی نفت چالی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
ایریکا سیمیونک - دانشگاه کالیفرنیا ریورساید

در پژوهش حاضر، که طی دو فصل زراعی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ و ۱۳۹۶-۱۳۹۵ در اراضی شالیزاری تجهیز و نوسازی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با وسعت ۵/۴ هکتار صورت گرفت، تاثیر سیستم های مختلف زهکشی بر روند دفع نیترات به منابع آب سطحی بررسی شد. این سیستم ها شامل سه نوع سیستم زهکشی زیرزمینی معمولی متشکل از عمق و فواصل مختلف زهکش به ترتیب ۹/۰ متر و ۳۰ متر (D۰.۹۰L۳۰)، و ۶۵/۰ متر و ۳۰ متر (D۰.۶۵L۳۰)، ۶۵/۰ متر و ۱۵ متر (D۰.۶۵L۱۵) و یک سیستم زهکشی زیرزمینی دو عمقی (Bilevel) متشکل از چهار خط زهکش به فاصله ۱۵ متر با اعماق ۹/۰ و ۶۵/۰ متر به صورت یک در میان بودند. علاوه بر اندازه گیری روزانه ی دبی خروجی از زهکش ها، غلظت نیترات زه آب نیز با تناوب دو هفته یکبار در طول فصل های کشت تعیین شد. تغییرات روزانه ی دبی زهکش ها در سیستم های Bilevel، D۰.۶۵L۱۵، D۰.۶۵L۳۰ و D۰.۹۰L۳۰ به ترتیب بین ۲۳۱-۰، ۲۲۰-۰، ۲۲۷-۰ و ۲۵۰-۰ سانتی مترمکعب بر ثانیه در نوسان بود. بررسی رابطه ی دبی-بارش نشان داد که شدت بارش ۱۰ میلی متر در روز، حد آستانه ی کاهش توان زهکش بوده و بارش های فراتر از این حد می تواند مشکلات ماندابی در محدوده ی پژوهش ایجاد نماید. احداث سیستم های زهکشی منتخب می تواند سالانه ۷/۳۴-۲/۲ کیلوگرم در هکتار نیترات را به منابع آب سطحی دفع نماید؛ لکن احداث سیستم زهکشی D۰.۶۵L۳۰ کم ترین مخاطره زیست محیطی را از این حیث خواهد داشت به این ترتیب، بهره بردای زیست محیطی پایدار از این سیستم ها برای توسعه ی کشت دیم، نیازمند بررسی های دقیق در هنگام انتخاب عمق و فواصل نصب زهکش خواهد بود.

اراضی شالیزاری, تلفات نیترات, کشاورزی دیم, زهکشی زیرزمینی, حفاظت منابع آب سطحی