فرشید تاران - دانشگاه تبریز
علی اشرف صدرالدینی - دانشگاه تبریز
امیرحسین ناظمی - دانشگاه تبریز

یکی از مکانیزم های انتقال مواد محلول در خاک، جریان ترجیحی یا جریان از مسیر های درشت منفذ است. در این تحقیق، برای بررسی تاثیر مسیر های درشت منفذ در انتقال محلول، از سه توده خاک حاوی ۳ درصد رس، ۲/۴ درصد سیلت و ۸/۹۲ درصد شن در مخزنی به طول ۲۰۰، عرض ۱۰۰ و ارتفاع ۴۵ سانتی متر استفاده شد. توده خاک اول به صورت همگن (بدون مسیر درشت منفذ)، توده خاک دوم حاوی خاک و لایه هایی به ضخامت ۵ سانتی متر از سنگریزه هایی به قطر ۲ تا ۴ میلی متر از سطح تا کف (دارای لایه های درشت منفذ پیوسته) و توده خاک سوم حاوی خاک و لایه هایی به ضخامت ۵ سانتی متر از سنگریزه هایی به قطر ۲ تا ۴ میلی متر از سطح تا عمق ۳۵ سانتی متری (دارای لایه های درشت منفذ ناپیوسته) تهیه شد. انتقال محلول سدیم کلرید در این سه توده خاک آزمایش و با نرم افزار GeoStudio شبیه سازی شد. محلول انتخابی در توده خاک دارای لایه های درشت منفذ پیوسته در مقایسه با توده خاک بدون لایه درشت منفذ، ۲۷ درصد سریع تر انتقال یافت و غلظت های اوج محلول رخنه شده نیز زودتر مشاهده شد. تاثیر قابل توجهی در سرعت انتقال محلول در لایه های درشت منفذ ناپیوسته مشاهده نشد. نرم افزار GeoStudio با ضریب تعیین بیش از ۸۹/۰ و مقادیر جذر میانگین مربعات خطای کم تر از ۲۵/۰ انتقال محلول سدیم کلرید را به طور رضایت بخشی شبیه سازی کرد.

توده خاک, جریان ترجیحی, مسیر درشت منفذ, CTRAN/W, SEEP/W