جعفر معصوم پور سماکوش - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
عبدالله جلیلیان - استادیار گروه آمار، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
احترام یاری - کارشناس ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

امروزه مدیریت منابع آب از اهمیت ویژهای برخوردار است. از این رو، مطالعه بارش، بهمنزله مهمترین منبع تامین آب، در مقیاس زمانی و مکانی بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش در پی تحلیل، ارزیابی، و شناسایی رفتار بارش فصلی است. بدین منظور، دادههای بارش ۶۷ ایستگاه سینوپتیک کشور با دوره آماری سیساله (۱۹۸۵۲۰۱۴) استخراج شد. سریهای زمانی بارش بررسی شد و بهترین مدل بر اساس ملاک اطلاع آکائیک به سری دادههای هر ایستگاه برازش داده شد. صحت و کفایت مدلهای برازششده به کمک نمودار ماندههای استانداردشده، نمودار تابع خودهمبستگی ماندههای مدل، و آزمون لیونگ- باکس ارزیابی شد. مرتبههای اتورگرسیو، میانگین متحرک، و مرتبههای تفاضلی فصلی و بینفصلی حاصل از مدلهای برازششده برای بررسی وابستگی بارشهای فصلی و بینفصلی و تحلیل روند سریهای زمانی بارش فصلی بررسی شد. نتایج نشان داد برای همه ایستگاههای مورد مطالعه (جز بوشهر، شهرکرد، بیرجند، امیدیه آغاجاری، و رشت) مدل ساریما کفایت مناسبی دارد. نتایج بهدستآمده از بررسی مرتبههای فصلی نیز نشان داد که بهجز ایستگاههای کاشان، آبعلی، دوشانتپه، سمنان، و شاهرود در بقیه ایستگاهها بارشها از الگوهای فصلی تبعیت میکنند. همچنین، در بیشتر ایستگاههای مورد مطالعه (۹۳%) روند کاهشی یا افزایشی معناداری در سری زمانی بارش فصلی مشاهده نشده است.

ایران, بارش فصلی, روند, کفایت مدل, ملاک اطلاع آکائیک, مدل ساریما