مصطفی کریمی - استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
فرامرز خوش اخلاق - استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سعید بازگیر - استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مهناز جعفری - دانشجوی دکترای آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشگاه شهید بهشتی

تغییرات الگوهای گردش جوی به تغییر رژیم بارش منجر میشود و رهآورد آن تنوع آب وهوایی، همچون ترسالیها و خشک سالیها، است. بنابراین، با توجه به اینکه یکی از پارامترهای مهم در شرایط پیش گفته نایکنواختی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانههای بارانزای ایران است، در این پژوهش با رویکرد انتقال رطوبت در ایجاد بارش، با بهرهگیری از دادههای ساعتی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۸۵۰ ه.پ در دوره زمانی (۲۰۰۰ ۲۰۱۰)، با تفکیک مکانی ۱×۱ درجه قوسی مرکز پیشبینیهای میانمدت اروپا (ECMWF)، و با استفاده از تحلیل خوشهای به روش همبستگی چگونگی رفتار مکانی پرارتفاع عربستان در انتقال رطوبت بررسی شد؛ سرانجام، پنج الگوی بزرگ گردشی به دست آمد. نتایج نشان داد رفتار مکانی-زمانی پرارتفاع عربستان، همچون جابه جایی شرقی- غربی، شمالی- جنوبی، و حتی کشیدگی هسته مرکزی آن، در تزریق و انتقال رطوبت و به تبع آن بارش بر روی ایران نقش بسزایی دارد. همچنین، توزیع مکانی بارش در سطح ایران به موقعیت مکانی، شکل، و پهنه گردشی این پرارتفاع بستگی دارد. به طور کلی، پرارتفاع عربستان در فصول سرد، با ایجاد جریانهای جنوب- جنوب غربی، تاثیر فراوانی در رطوبت و بارش در ایران دارد. فراوانی بالا (کم) وقوع سالانه الگوی نوع دوم این پرفشار همراه با بارش زیاد (کم) دریافتی ایران بوده است.

ارتفاع ژئوپتانسیل, انتقال رطوبت, تحلیل خوشهای, همبستگی