ولی دین پرست - استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

توسعه تجارت در دوره تیمور نقش زیادی در رونق شهر ها و اقتصاد جامعه ایران داشته است. اینکه چه عواملی سبب شد از این دوره تجارت داخلی و خارجی رونق بیشتری پیدا کند و پیامد های حاصل از آن چه بوده است، موضوع بحث این مقاله است. تیمور در دوره حکومت خود در تجارت داخلی در طول راه ها امنیت ایجاد و برای آسایش کاروان ها، رباط ها و کاروانسراهایی احداث کرد؛ برای رونق تجارت شهرها، به جلب تجارت خارجی پرداخت؛ نظام ارتاق را که از دوره ایلخانان در ایران متداول بود، در این دوره نیز رواج داد. تیمور و جانشینانش به اخذ تمغا از تجار و پیشه وران پرداختند. در گذرگاه ها، اقدام به اخذ عوارض گمرکی از بازرگانان نمود و در تجارت خارجی، با دول همجوار و غرب مناسبات تجاری برقرار کرد. برای احیای تجارت جاده ابریشم در مسیر ایران که از زمان سقوط ایلخانان دچار رکود شده بود، مسیر تجارت شمال دریای خزر را که از خوارزم به سرای، تانا و کافا در دشت قپچاق امتداد داشت، مسدود کرد و مسیر تجارت را به جنوب دریای خزر تغییر داد. پیامد این سیاست ها، رونق تجارت شهرهایی نظیر تبریز، سلطانیه، سمرقند، هرات و هرمز بوده است. برخی از تجار ایرانی تولیدات داخلی را به بازارهای بورسا منتقل کردند. حکومت تیموریان از طریق اخذ عوارض از کاروان های تجاری و تمغا عواید زیادی به دست آورد. تاثیر رونق تجارت در بخش کشاورزی و بازرگانی شهری نیز قابل توجه بوده است.

تجار, تیمور, عواید تجاری, تجارت داخلی, تجارت خارجی