محمود احمدی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
زهرا علی بخشی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
منوچهر فرج زاده اصل - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

 سابقه و هدف: آشکارسازی تغییر، فرایندی برای یافتن منطقه­ های متناقض در تصویر­های زمانی متفاوت از ناحیه ای مشابه می باشد. پوشش گیاهی در جذب دوده ها و سرب هوا ، جلوگیری از پخش مواد آلاینده در محیط های شهری و کمک به پاک سازی هوا و کاهش جزایر حرارتی،بسیار موثر است. بررسی کاهش یا افزایش پوشش گیاهی در تهران بعنوان کلان شهر و نیز شهرستان های حومه آن، با توجه به رشد بی رویه جمعیت و ساخت وساز به شدت ضرورت دارد. هدف از این پژوهش بررسی روند تغییر­های زمانی-مکانی پوشش گیاهی در تهران و اقمار و رابطه آن با دما در دوره های زمانی مختلف می باشد. نتایج این تحقیق می تواند در مطالعات مربوط به زیست پذیری شهری، کاهش اثر­های سوء جزایر حرارتی شهری و علوم محیطی موثر واقع شود.  مواد و روش ها: ابتدا استخراج و آماده سازی داده های تصاویر از طریق سنجنده+ ETM ماهواره لندست ۷ در سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۵ انجام و ماه ژوئن بعنوان گرم ترین ماه منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. سپس گزینش روزهای مورد بررسی و انجام تصحیحات تصاویر و تهیه نقشه های LULC و ترسیم نمودار درصد مساحت منطقه ­ها مورد توجه قرار گرفت. محاسبه شاخص های پوشش گیاهی و منطقه­ های ساخته شده و محاسبه دمای سطح زمین همراه با ارزیابی صحت داده های دمای سطح زمین از مرحله­ های دیگر روش تحقیق بود. در نهایت ترسیم نمودار درصد مساحت هر شاخص و نیز ترسیم نمودار پراکنش و تابع گوسی با بررسی دگرگونی مکانی پوشش گیاهی انجام پذیرفت. نتایج و بحث: با توجه به نقشه کاربری زمین­ ها و پوشش زمین(LULC)،  برای سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۵، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ افزایش پوشش گیاهی در سال ۲۰۱۵ نسبت به دوره های قبل در منطقه مورد مطالعه مشهود است. رشد منطقه ­های ساخته شده در غرب منطقه به خوبی دیده می شود. در نمودار درصد مساحت هر کلاس کاربری زمین­ ها و تغییر آن در ۴ سال منتخب، از سال ۲۰۰۱ درصد پوشش گیاهی روبه کاهش رفته که تا سال ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ ادامه داشته، و در سال ۲۰۱۵ افزایش چشمگیر یافته است. از سوی دیگر روابط بین دمای سطحی و شاخص های NDVI و SAVI خطی نبوده و بر اساس برازش معادلات آماری در هر وضعیت، عامل­ های دیگری در کاهش یا افزایش LST نقش دارند. در نمودار تابع چگالی نرمال، تغییر­های شاخص NDVI در دوره دوم و سوم مشابه یکدیگر بوده و در این دو دوره نسبت به دوره اول، میانگین افزایش و همچنین با توجه به کاهش واریانس، ارتفاع منحنی افزایش یافته است. در تحقیق حاضر و با بررسی تهران و اقمار، کاهش میزان LST در دوره دوم و سوم یعنی از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ مشاهده می شود. از سوی دیگر مساحت پوشش گیاهی بطور کلی در منطقه روبه افزایش است. از جنبه مکانی و مطابق بررسی های انجام شده، تهران بیشترین درصد کلاس یک NDVI یعنی سطح­های بدون پوشش گیاهی را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری: با توجه به بررسی شاخص های NDVI، SAVI و NDBI، روند کلی مساحت پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه در حال افزایش است. با درنظرگرفتن مقادیر ۱۵R۲"> ، پوشش گیاهی در شهرستان ری در حال نابودی می باشد. در شهرستان های رباط کریم و تهران سطح­ های پوشش گیاهی در حال افزایش است. رشد افسارگسیخته شهرک های اقماری در حومه تهران موجب تخصیص زمین های بایر و مزرعه ­ها و پوشش گیاهی به ناحیه­ های ساختمانی و مسکونی شده است که این امر جزایر حرارتی و شرایط نامساعد زندگی را تشدید می کند.

پوشش گیاهی, دگرگونی زمانی- مکانی, تهران, دمای سطحی زمین