فائزه نوری - گروه آلودگی هوا، پژوهشکده هواشناسی، تهران، ایران
عباس رنجبر - گروه آلودگی هوا، پژوهشکده هواشناسی، تهران، ایران
ابراهیم فتاحی - گروه آلودگی هوا، پژوهشکده هواشناسی، تهران، ایران

سابقه و هدف: فضای باز، مهمترین عرصه شکل گیری تعامل­ های اجتماعی انسان ها بشمار می رود و ممکن است توسط یک طیف وسیعی از پارامترها تحت تاثیر قرار بگیرد. جلب رضایت افراد برای حضور در چنین فضاهایی عامل اصلی رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در این گونه شهرها می باشد. مطالعه و شناسایی محدودیت ها و بحران­ های اقلیمی و نیز آگاهی از پتانسیل های محیط زیستی نهفته در ویژگی های طبیعی و اقلیمی یک منطقه در فصل های مختلف سال بمنظور لحاظ شدن آن ها در برنامه ریزی های مختلف استانی از اهمیت درخور توجهی برخوردار است و می تواند نقش اساسی در برنامه ریزی های شهری و منطقه ای داشته باشد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر تعیین آسایش حرارتی انسان در فضای باز استان قم تعیین گردید. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر با استفاده از شاخص های متوسط نظرسنجی پیش بینی شده و دمای معادل فیزیولوژی، آسایش حرارتی انسان در فضای باز استان قم موردبررسی قرار گرفت. برای این منظور داده های مربوط به پنج پارامتر دما، رطوبت نسبی، سرعت باد، فشار بخارآب و میزان ابرناکی در سه ایستگاه قم، کهک و سلفچگان، برای یک دوره آماری مشترک ۱۲ ساله (۲۰۱۷-۲۰۰۴) از سازمان هواشناسی کشور استخراج شد و با انتقال داده های بالا در مقیاس های زمانی مختلف با استفاده از قابلیت نرم افزار RayMan شاخص های PET و PMV محاسبه و بررسی شد. نتایج و بحث: بررسی ها نشان داد که دوره آسایش اقلیمی در این استان محدود به دو دوره مجزا بوده که با گذار از دوره ی گرم به سرد و سرد به گرم هم زمان است. این شرایط بطور میانگین ۹۲/۷ درصد از سال را به خود اختصاص داده است که دوره اول آن در ماه های مارس و آوریل (فروردین و اردیبهشت) و دوره دوم در ماه اکتبر (آبان) توزیع شده است و بی­ همتاترین فصل­ها برای انجام فعالیت های محیطی در استان قم می باشند. به دلیل وجود تنوع جغرافیایی و به تبعیت از پراکنش توپوگرافی، تضاد شرایط حرارتی در نتایج این پژوهش به روشنی مشاهده شد، به گونه ای که منطقه­ های مرتفع و کوهستانی با ۲۷/۵۰ درصد از ایام سال در قلمرو تنش های سرمایی قرارگرفته اند و تنش های گرمایی در نواحی پست و کم ارتفاع با ۶۳/۵۱ درصد وجه غالب شرایط اقلیمی منطقه می باشند و درصد بیشتری از ایام سال را در برگرفته اند. در بررسی ماهانه مشخص شد که مهم ترین مولفه بازدارنده آسایش حرارتی در مرکز و شرق استان، تنش های گرمایی متوسط تا بسیار شدید در ماه های می، ژوئن، ژوئیه، اوت و سپتامبر (خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر) است، درصورتی که عمده ترین محدودیت شهرهایی که در ارتفاعات قرار دارند، تنش های سرمایی شدید در ماه های نوامبر، دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس (آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین) می باشد. تفسیر نتایج نشان داد که تاثیرهای ارتفاع و پراکنش توپوگرافی سبب پیدایش تنوع اقلیمی در این منطقه شده است بطوری که امکان رخداد تمام شرایط زیست اقلیمی با تنوع نسبتا زیادی در گستره استان قم وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که خروجی شاخص های زیست اقلیمی PET و PMV، توانایی آشکارسازی دوره های آسایشی و نبود آسایش استان قم رادارند و با واقعیت منطقه به خوبی سازگار هستند و باوجود تفاوت­های جزئی، می توانند نمودهای به ­نسبت همگونی از اقلیم آسایشی آنجا را نشان دهند و اطلاعات بهتری را برای برنامه ریزی و تصمیم گیری در اختیار ما بگذارند. بطورکلی، با توجه به روش ها و شاخص های مختلف و نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل داده ها، برای تحقق هدف­ها باید از تلفیق شاخص های مختلف استفاده کرد.

آسایش انسان, RayMan, PET, PMV