محمدعلی اردبیلی - گروه حقوق کیفری و جرمشناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران
محمد هادی نادری - دانشجوی مقطع دکترای دانشگاه شهیدبهشتی

سلبی یا ایجابی بودن مفهوم مسئولیت کیفری با چالش روبرو است. آنچه در گفتمان حقوق کیفری به چشم می خورد، مفهوم ایجابی یا مسئولیت مبتنی بر تقصیر است. در این برداشت، مسئولیت پس از احراز مجرمیت به وجود آمده و مبتنی بر اهلیت جزایی(متشکل از ادراک و اختیار)و تقصیر است. اما؛ در مفهومی سلبی صرف اسناد مادی نقض باید کیفری و بدون در نظر گرفتن تقصیر و اهلیت، موجب شناسایی مسئولیت (در مفهوم پیشینی) برای مرتکب می گردد. در این حالت، الغای اثر مسئولیت پیشینی، در گروی دفاعیاتی است که به صورت موردی در قانون پیش بینی گردیده است. واکاوی در نهاد تقصیر و ارزیابی تحلیلی آن در کنار موانع مسئولیت کیفری - آنگونه که در نصوص قوانین کیفری پیش بینی شده است- می تواند در کشف موضوع گره گشا باشد. در این پژوهش تلاش شده تا با رویکردی توصیفی، ماهیت الغاپذیر مسئولیت به عنوان قاعده ای عام در حقوق جزای عمومی معرفی گردد و نمودهای آن در قوانین کیفری ایران نشان داده شود.

مسئولیت کیفری, تقصیر, الغاپذیری, مسئولیت پیشینی, مسئولیت پسینی