حمید ابهری - استاد گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران
مهدی فلاح خاریکی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت الله آملی، گروه حقوق خصوصی، آمل، ایران، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان

دوست دادگاه (Amicus Curiae)، شخصی است که راجع به مسائل موضوعی و حکمی دعوا، اطلاعات و تحلیل های حقوقی خود را به دادگاه ارائه می نماید. ارائه نظریه مشورتی توسط دوست دادگاه، هرچند ریشه در روم باستان دارد اما، با گسترش استفاده از این نهاد در کامن لا، دوست دادگاه، دیگر در مفهوم سنتی و رومی خود، صرفا به عنوان شخصی بی طرف وارد دعوا نمی شود بلکه ممکن است نفعی غیر مستقیم و عمومی در دعوا داشته باشد.در ادبیات حقوقی ایران نهادی با عنوان دوست دادگاه وجود ندارد اما، با ملاحظه نظریه های مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه، می توان اداره حقوقی مذکور را به عنوان دوست دادگاه در مفهوم سنتی و رومی آن، در نظر گرفت. علاوه بر این، با توجه به ماده ۱۹۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب ۱۳۷۹، قاضی می تواند از هر شخصی درخواست ارائه نظریه مشورتی راجع به امور موضوعی و حکمی دعوا نماید. وانگهی سازمان های مدنی غیردولتی یا مردم نهاد را که امکان مداخله آنها در جریان دادرسی در ماده ۴۸ قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ و همچنین ماده ۶۶ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ پیش بینی شده است، می توان همان نهادی دانست که در کامن لا، دوست دادگاه در مفهوم نوین آن تلقی می شود.

دوست دادگاه, نظریه مشورتی, سازمان مردم نهاد