اسداله یاوری - دانشگاه شهید بهشتی

چکیده در میان موضوعات و مراحل تحت نظارت در جریان انتخابات، بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات از اهمیت به سزایی برخوردار است. وجود یک نظام نظارتی قانونمند و بی طرف بر داوطلبی، از یک طرف، ضامن تنوع اندیشه ها و گروه های مختلف سیاسی، برابری و رقابتی بودن مشارکت سیاسی در انتخابات بوده؛ و از طرف دیگر مانع ورود اشخاص فاقد شرایط قانونی و همچنین افزایش غیر منطقی داوطلبان (که به خودی خود می تواند انتخاب رای دهندگان را با دشواری هایی مواجه سازد) می گردد. نظارت بر انتخابات در ایران، به رغم پذیرش اصل نظارت، از گذشته تا کنون (به جز دوره های ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری و مجلس) مناقشات سیاسی حقوقی گسترده ای را به ویژه در خصوص نظارت بر صلاحیت داوطلبان با خود به همراه داشته است. نوک پیکان بیشتر انتقادات به سمت مرجع ناظر یعنی شورای نگهبان و نوع ارزیابی صلاحیت داوطلبین ( اصطلاحا نظارت استصوابی) بوده است. این در حالی است که به نظر می رسد مساله و چالش اصلی در این نظارت، برخی شرایط سیاسی، اعتقادی و اخلاقی قانونی پیش بینی شده برای نامزدهاست. در واقع، این شرایط به دلیل کلی و مبهم بودن و یا با جهت گیری های خاص سیاسی- مذهبی، امکان اعمال سلیقه های شخصی و گروهی مرجع ناظر را فراهم ساخته،  و به تبع آن، بخش قابل توجهی از اندیشه ها، اشخاص و گروه ها را از نامزدی و رقابت (و به نحو کلی از مشارکت سیاسی موثر) باز می دارد. 

انتخابات, نامزد انتخابات, بررسی صلاحیت, شورای نگهبان