رضا موحدی - دانشیار آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
سینا جوانمردی - دانش آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی، موسسه آموزش عالی عمران و توسعه، همدان، ایران

تغییر کاربری زمین­های کشاورزی، بی­استفاده­ماندن و رهاکردن زمین­های کشاورزی حاشیه شهرها، یکی از مهم ترین چالش های پیش روی بخش کشاورزی و روستایی است. این تغییرات، طی دهه های اخیر آثار مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را به­همراه داشته است؛ به همین سبب، پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای جلوگیری از تغییر کاربری زمین­های کشاورزی از دیدگاه کشاورزان انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را کشاورزان بخش مرکزی شهرستان سنندج (۴۹۰۰ = N) تشکیل داده اند. حجم نمونه ها درمجموع با استفاده از فرمول کوکران، ۳۵۷ نفر تعیین شد و برای نمونه گیری، از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک استفاده شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسش­نامه بود که روایی آن توسط گروه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان و پایایی آن با انجام پیش آزمون و مقدار آلفای کرونباخ به­میزان ۸۸/۰ مورد تایید قرار گرفت.برای تعیین راهکارهای جلوگیری از تغییر کاربری زمین­های کشاورزی، از مدل سازی معادلات ساختاری به روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. نتایج نشان داد که راهکارهای به کارگیری زمین­های کشاورزی رهاشده و بایر در چهار گروه شامل اجتماعی - اقتصادی، فنی - ساختاری، مدیریتی - نظارتی و قانونی - سیاست گذاری قابل تقسیم بندی است. براساس نتایج تحلیل عاملی تاییدی از دید کشاورزان، موثرترین راهکارها به­ترتیب قانونی - سیاست گذاری و مدیریتی- نظارتی هستند. راهکارهای قانونی و سیاست گذاری در منطقه مورد مطالعه یعنی شهرستان سنندج، می تواند عوامل دیگر را به خود وابسته کند و تا حدود زیادی مانع کاربری های اراضی کشاورزی در اطراف شهر گردد؛ بنابراین، لازم است تا با وضع قوانین اساسی و شفاف و اجرای سیاست های لازم الاجرا در زمینه کاربری های زمین های اطراف شهر و با برنامه ریزی و نظارت جدی، این مشکل را مدیریت کرد.  

کاربری اراضی, اراضی کشاورزی رهاشده, راهکارها, کشاورزان سنندج