حمیدرضا عکافی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
حمید اجتهادی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
عادل سپهری - گروه مرتعداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

سابقه و هدف: بررسی تنوع گونه ای و تنوع عملکردی، نقشی مهم در شناخت عملکرد و خدمات اکوسیستم دارد و نوع پاسخ به تغییرات محیطی را نشان می دهد. تنوع عملکردی به محدوده و ارزش صفاتی از موجودات اشاره می کند که روی خصوصیات اکوسیستم تاثیر دارد و به شکل های مختلف از جمله تعداد و فراوانی نسبی گروه های عمل کردی معرفی می شود. این مطالعه با هدف شناخت عملکرد اکوسیستم و ارزیابی تنوع عملکردی بین مناطق و بر اساس تعیین گروه های عملکردی موجود در مناطق امن پارک ملی قمیشلو (باغک، آغل­­جنی، کورلیاس، کهوک، تنگ نجف­آبادی، و تنگ ورپشت) انجام شد. مواد و روش ­ها: برای این منظور، ۸ صفت کمی و ۴ صفت کیفی انتخاب گردید. به منظور تعیین گروه های عملکردی، ابتدا ماتریس صفت در گونه تهیه شد و تجزیه و تحلیل خوشه ای به روش Ward و فاصله تشابه گاور۱ در نرم افزار InfoStat انجام گرفت. پس از تعیین غنای گروه های عملکردی، تنوع گروه های عملکردی با کمک نرم افزارهایSDR۴  و FDiversity آنالیز گردید. نتایج و بحث: گروه های عملکردی عمده مناطق عبارت بودند از: گیاهان کامه فیت که بیشتر عناصر غذایی برگ را به ساختار دفاعی اختصاص داده اند، همی کریپتوفیت ها که سطح برگ بالایی داشته و در کسب نور موفق ترند و تروفیت ها که برگ هایی با طول عمر کوتاه دارند. نتایج نشان داد که غنای گروه های عمل کردی در شش منطقه یکسان است (سه گروه عملکردی) ولی به دلیل تفاوت در ترکیب گونه ای و صفات غالب گروه ها، تنوع عمل کردی منطقه کهوک بالاتر بود. طبق نتایج بدست آمده، چون بیشتر شاخص ­های تنوع عمل کردی از بیش از یک صفت استفاده می­کنند تا کارکردهای مختلف گیاهان را توصیف کنند، شاخص­هایی که عموما برای اندازه­گیری تنوع گونه ­ای استفاده می­ شوند (سیمپسون، شانن واینر و ...) کاربرد ندارند. نتیجه­ گیری: در تعیین تنوع عملکردی، بهتر است علاوه بر تعیین غنای گروه های عمل کردی، از شاخص های عددی تنوع عمل کردی (شاخص میانگین وزنی جامعه و ...) استفاده شود تا نسبت به عملکرد اکوسیستم مورد مطالعه، اطلاعات مفیدی به دست آید.  

تنوع عملکردی, شاخص میانگین وزنی جامعه, گروه های عملکردی, عملکرد اکوسیستم, پارک ملی قمیشلو