مهدیه رضائی - دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
سید محمد شبیری - دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
محمد رضا سرمدی - دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
مریم لاریجانی - دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

سابقه و هدف: رشد شبکه های اجتماعی باعث شده است تا کاربردهای جدیدی  در امر آموزش شامل آموزش های رسمی، غیر رسمی و ضمنی (دیداری، شنیداری و نوشتاری) برای این ابزار تعریف شود. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر استفاده از اینستاگرام بر ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان است. با توجه به اینکه سواد محیط زیستی دارای ابعاد و محدوده وسیعی است، در این پژوهش، برای تحدید مساله به بررسی ابعاد اصلی سواد محیط زیستی، یعنی آگاهی، نگرش و رفتار، بسنده شده است. اهمیت این پژوهش در آن است که سیاست گزاران آموزش های محیط زیستی را با تاثیر کاربرد اینستاگرام به عنوان یکی از شبکه های اجتماعی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش های محیط زیستی و ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان به عنوان قشر تاثیرگذار جامعه آشنا ساخته و می تواند مبنایی برای مطالعات آتی برای انجام پژوهش های مشابه در مورد بررسی تاثیر سایر شبکه های اجتماعی و نیز رسانه های مختلف و استفاده از نتایج آنها برای بهینه سازی برنامه ریزی های آتی در این زمینه باشد.مواد و روش ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بوده است. نمونه مورد بررسی شامل ۴۰ نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور استان مرکزی بود که به روش نمونه در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در قالب دو گروه کنترل و آزمون گروه بندی شدند. ابتدا از هر دو گروه پیش آزمون گرفته شد. سپس آموزش های لازم بر اساس توصیه های برنامه محیط زیست سازمان ملل (۲۰۱۵) و لحاظ شرایط و فرهنگ بومی کشور در قالب پست های تصویری در صفحه ایجاد شده در شبکه اجتماعی اینستاگرام به همراه توضیحات نوشتاری در دوره زمانی ۱۴ آذر تا ۱۴ اسفند ۱۳۹۴ ارائه شد.  بعد از ۳ ماه، به منظور سنجش تاثیر آموزش های محیط زیستی ارائه شده از طریق اینستاگرام از دانشجویان، پس آزمون گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی  و با استفاده از نرم افزار SPSS۱۶ صورت گرفت.نتایج و بحث:  بر اساس نتایج آزمون تحلیل کوواریانس با توجه به اینکه سطح معنا داری مربوط به آزمون در هر سه متغیر آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی برابر ۰.۰۰۱ و کمتر از ۰.۰۵ بوده است، نتیجه گرفته شد که تفاوت معنا داری در بین هر سه متغیر در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون وجود دارد که نشان دهنده تاثیر آموزش محیط زیست با کاربرد شبکه اجتماعی اینستاگرام بر هر سه بعد و ارتقای سواد محیط زیستی دانشجویان بوده است. مقایسه میانگین دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون نشان داد که میانگین متغیر در مرحله پس آزمون نسبت به پیش آزمون در هر سه متغیر، بالاتر بوده است. نتایج آزمون تعقیبی شفه نیز بیانگر بالاتر بودن میانگین گروه اینستاگرام نسبت به کنترل در هر سه متغیر بود. اندازه اثر آموزش از طریق اینستاگرام برای هر یک از ابعاد آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی گروه آزمایش به ترتیب برابر ۴۷۴/۰،  ۶۶۰/۰ و ۳۹۱/۰ بود.نتیجه گیری: آموزش محیط زیست از طریق اینستاگرام دارای تاثیر مثبت و معنا دار بر هر سه بعد سواد محیط زیستی دانشجویان بوده است. به ترتیب در حدود ۴۸، ۶۶ و ۴۰ درصد واریانس آگاهی، نگرش و رفتار محیط زیستی گروه آزمایش اختصاصا توسط اعمال شیوه آموزشی (آموزش های محیط زیستی اینستاگرامی) قابل تبیین است.

اینستاگرام, شبکه اجتماعی, سواد محیط زیستی و آموزش