مهدی حمزه نژاد - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت
آرزو محتشم - کارشناسی ارشد مهندسی معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع

حریم مفهومی در روابط انسانی است، با نمود ارزش های اسلامی، که این موضوع حائز اهمیت بودن و جایگاه آن را در مسکن ایرانی  اسلامی نشان می دهد. حریم در دوره معاصر، با توجه به تاثیرپذیری روابط داخلی مسکن از نمونه های غربی در طراحی اولیه و همچنین به بهانه طرح انعطاف پذیر مسکن، در ساختار طراحی های فعلی ارزش بیشتری دارد، درواقع درک صحیح از ابعاد حریم در مسکن اجازه تغییرات و انعطاف در فضاهای داخلی را محدود می کند. با اعمال حریم، گزینه های انتخابی به تعداد نمونه های غربی در تغییرات پلان نخواهد بود. در این پژوهش ابعاد حریم در روابط فضاهای داخلی مسکن ایرانی  اسلامی، به منظور درک تحلیل چگونگی هم جواری فضاها از حیث هدف کاربردی تبیین گردیده و به منظور عرضه یک مبانی طراحی، رعایت حریم فضاها در گستره ای از نظرات کارشناسان در چهار بعد حریم دیداری، شنیداری، بویایی، و حرکتی بررسی شده است.در این پژوهش، با فرض این موضوع که در مسکن ایرانی  اسلامی، به منظور رعایت حریم داخلی، همه فضاها بر هم تاثیرگذارند و هیچ یک نمی توانند به صورت مستقل اثرگذار باشند، از طریق تعیین اولویت های هم جواری فرضیه ثابت و میزان و اولویت اثرگذاری، با روشی تحلیلی و سلسله مراتبی دنبال شد، چهار بعد حریم معیارها و فضاهای داخلی مسکن و گزینه های پژوهش تعیین شدند و در مرحله اول با روش پیمایشی، از طریق پرسش نامه و نظر سنجی از فقها وکارشناسان علوم اسلامی، با روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل نرم افزاری Expert choice، رعایت حریم دیداری در فضای داخلی مسکن، با وزن نهایی ۴۶۵/۰، در رتبه اول تعیین شد و در مرحله دوم پیمایش با نظر خبرگان معماری اسلامی و روش تحلیلی فوق،  اولویت ارزشی رعایت هم جواری فضاها نسبت به هم و درنهایت به صورت مجزا نسبت به همه ابعاد حریم مشخص شد. درواقع نگرش اصلی بر این است که، این پژوهش بتواند در درستی هم جواری طراحی فضاهای داخلی مسکن مفید گردد و بایدها و نبایدهای هم جواری ها را، به صورت کمی، در قالب استانداردی قابل تعمیم بیان کند. 

کلیدواژگان: مسکن, هم جواری فضایی, فرایند تحلیل سلسله مراتبی, حریم