کارن فتاحی - گروه معماری، واحد ایوان غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، ایوان، ایران.
نازنین نصر اللهی - دانشیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.
مریم انصاری منش - گروه معماری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
جمال خداکرمی - دانشیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.
علی عمرانی پور - دانشیار معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

وجود فضای باز در میان ساختمان ها نقش مهمی در حضور پذیری، ایجاد امنیت و تعاملات اجتماعی ساکنان دارد. رعایت هندسه و تناسبات، موقعیت قرارگیری و محیط پیرامون در ایجاد جذابیت فضای باز برای انسان تاثیر بسیاری دارد. بر هم زدن تناسبات بین مقیاس فضا و ساختمان های پیرامون می تواند اثرات منفی بر احساسات انسان نسبت به فضا بگذارد. هدف پژوهش حاضر بررسی فضاهای باز بافت تاریخی کاشان از نظر شکل، هندسه و نوع فضای باز و اثر آن بر وضعیت حرارتی، احساس امنیت و رضایت از کیفیت محیطی این فضاهاست. در این خصوص تعداد ۱۷ سایت پرتردد از این بافت به مدت ۱۸ روز از ابتدای شهریور ۹۷، در دو دسته بندی فضای باز معابر عمومی و حیاط مرکزی (داخل ساختمان) به عنوان نمونه موردی، مطالعه و بررسی گردید. پس از انجام مطالعات کتابخانه ای، حضور فیزیکی در بافت و انجام مطالعات میدانی (مشاهده و ثبت اطلاعات سایت ها) همزمان با پاسخ تعداد ۷۸۸ نفر از ساکنان و گردشگران به پرسشنامه ها (وضعیت حرارتی و محیطی)، پارامترهای اقلیمی (دما، رطوبت، سرعت جریان هوا، مقدار co و co۲) ثبت گردید. سپس نرخ لباس و متابولیسم افراد با نرم افزار Deltalog۱۰ محاسبه و پس از گردآوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات با نرم افزار SPSS۲۴، محدوده آسایش حرارتی پاسخ دهندگان با نرم افزار Ray Man مشخص گردید. پس از آن برای مشخص شدن ارتباط مستقیم و غیرمستقیم متغیرها و تحلیل نتایج، از مدل یابی معادلات ساختاری بر پایه روش حداکثر درست نمایی در Amos استفاده گردید. نتایج نشان داد پاسخ دهندگان در محدوده بین ۲۰.۵ تا ۳۴.۷۸ درجه سانتی گراد (PET) احساس آسایش حرارتی داشتند. هندسه منظم فضای باز به صورت مستقیم بر احساس امنیت با ضریب ۰.۱۵، رضایت از بافت و ساختمان های پیرامون فضای باز با ضریب ۰.۹۸- و آسایش حرارتی با ضریب ۰.۸- و به صورت غیرمستقیم بر رضایت از شکل و هندسه فضای باز و سازگاری حرارتی اثر مثبت و معناداری دارد. همچنین متغیر نوع فضای باز حیاط مرکزی به صورت مستقیم به ترتیب با بیشترین ضرایب، بر رضایت از بافت و ساختمان های پیرامون فضای باز با ضریب ۱.۴۹، رضایت از شکل و هندسه فضای باز با ضریب ۰.۹۷، سازگاری حرارتی با ضریب ۰.۷۴، احساس امنیت با ضریب ۰.۲۳- و آسایش حرارتی با ضریب ۰.۳۸- اثرگذاری دارند. نکته جالب در تحلیل و تفسیر مسیر مدل، نقش کلیدی و مهم متغیر احساس امنیت در بروز ارتباط غیرمستقیم میان متغیرهاست.

هندسه, فضاهای باز, آسایش حرارتی, احساس امنیت, خرد آب وهوا