حسین محب الدینی - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
سهیلا بایزیدی آذر - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
رضا سید شریفی - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
نعمت هدایت ایوریق - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
جمال سیف دواتی - گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

تلقیح مصنوعی یک ابزار مهمی است که کنترل کامل جفت­ گیری زنبور عسل برای اهداف تحقیقاتی و اصلاح نژادی را فراهم می­ سازد. در این تحقیق اثرات جفت­گیری طبیعی و تلقیح مصنوعی بر عملکرد کلنی­ های زنبور عسل ایرانی (Apis mellifera M) مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام آزمایش ۱۰ کندو برای جفت­ گیری طبیعی و ۱۰ کندو برای تلقیح مصنوعی درنظر گرفته شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل اندازه­ گیری جمعیت بالغ زنبورها، زنده ­مانی نوزادان، رفتار بهداشتی و جمع­ آوری گرده بودند. مقایسات داده­ ها بر مبنای آزمون T انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که میزان جمعیت در گروه تلقیح مصنوعی در مقایسه با گروه جفت­ گیری طبیعی به­ طور معنی ­داری در فصول بهار و پاییز بیش ­تر بود (۰/۰۵>P). صفت رفتار بهداشتی در کلنی­ های تلقیح شده به­ صورت مصنوعی در فصل پاییز به ­طور معنی ­داری بهتر از گروه جفت­ گیری طبیعی بود (۰/۰۵>P). اختلاف آماری معنی­ داری در صفت زنده­ مانی نوزادان در دو فصل بین دو گروه تلقیح مصنوعی و جفت­ گیری طبیعی مشاهده نگردید. در فصل پاییز جمع ­آوری گرده گل در کلنی ­های تلقیح مصنوعی به ­طور معنی­ داری بیش ­تر از کلنی­ های جفت­ خورده طبیعی بود (۰/۰۵>P). به ­طور کلی نتایج نشان داد که عملکرد گروه تلقیح مصنوعی در مقایسه با گروه جفت­ گیری طبیعی بهتر بود. 

تلقیح مصنوعی, فصل, عملکرد, زنبور عسل