علی رضا شجاعی زند - دانشگاه تربیت مدرس

بحث «روندهای شکل گیری دینداری»، موضوع نسبتا بدیع و کمتر کار شده ایست که جای آن در کنار بحث های «ریشه دین خواهی» و «منشا دین» خالی است. مقاله پس از تشریح محتوا، کاربرد و ضرورت های این موضوع، به بازشناسی و تفکیک الگوهای دیندارشدن می پردازد. تفکیک و جداسازی میان الگوهای دیندارشدن، با استفاده از سه معیار «عرضه یا تقاضای» دین، «قصدی یا غیرقصدی» بودن دینداری و «تقدم نظری یا عملی» داشتن این روند انجام شده است. «کشش های فطری» و «آمادگی های روانی» از الگوهایی هستند که ذیل تقاضا برای دین مطرح می شوند. «اکتساب» اما، شاخص ترین الگوی عرضه محور است. آنچه اما واقعی تر است و از رواج بیشتری هم برخوردار است، الگوی «توامانی» فطرت- اکتساب است. دیندارشدن ناشی از «محرومیت»، یا مواجهه با یک «اتفاق باشکوه» یا متاثر از «شخصیت های دینی»، به مسیرهای غیرقصدی تعلق دارند. مسیرهای «منطقی- عقلایی» و «انتخابگری» را هم باید در زمره الگوهای قصدی محسوب کرد که تنها درباره انسان های به لحاظ عقلی، رشید و بالغ امکان پذیر است. دست آخر به «دیندارشدن عملی» می رسیم که رایج ترین الگو در میان دینداران، خصوصا کودکان و نوجوان است. «الگوی شامل» اما واقع نگرانه ترین مسیر دیندارشدن را عرضه می نماید.

منبع دین, درگیرشدن دینی, جامعه پذیری دینی, عرضه دین, تقاضای دین