فریباالسادات عقیلی - دانشجوی دکتری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
سید کمیل طیبی - استاد، گروه اقتصاد بینالملل، دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
کریم آذربایجانی - استاد، گروه اقتصاد بینالملل، دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران

بسط الگوی دو عاملی (نیروی­کار و سرمایه) از طریق افزودن عواملی مانند سرمایه انسانی، سرمایه دانش و مخارج تحقیق و توسعه (R&D) که در نظریه (­H-O-V) مطرح شده، نشان دهنده­ مزیت­های واقعی کشورها و یکی از اولویت­ها و الزامات سیاست گذاران اقتصادی برای دستیابی به راهبرد توسعه صادرات است. از این رو در این پژوهش تلاش شده است که روابط تجاری ایران با شرکای عمده­ی تجاری­اش (چین، امارات، عراق، ترکیه، کره جنوبی، هند، ژاپن، روسیه و آلمان) براساس نظریه (H-O-V) مورد مطالعه قرار گیرد تا گسترش روابط تجاری در چهارچوب شدت عامل­بری صادرات ارزیابی شود. نوآوری این مطالعه در نظر گرفتن چندین عامل تولید شامل نیروی کار ماهر، نیروی کار غیرماهر، سرمایه ­انسانی، سرمایه ­فیزیکی، سرمایه­ دانش، مخارج تحقیق و توسعه، بهرهوری و انرژی به عنوان فهرست عوامل صادرات این کشورها در دوره زمانی ۱۹۹۰-۲۰۱۶ است. با توجه به این­که تخصیص مخارج تحقیق و توسعه (R&D) در روابط تجاری بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از توزیع یکسانی پیروی نمی کند و براساس ادبیات تجربی نمی­توان انتظاری از نوع علامت این ارتباط با صادرات داشت چون در مطالعات مختلف، این متغیر رفتار متفاوتی را از خود نشان داده است، به همین دلیل تحلیل روابط دو جانبه در آن محدود به یک رابطه پارامتری نمی شود، این در حالی است که سایر عوامل اثر مشخص و پارامتریکی بر تجارت دارند، بنابراین در این پژوهش از تصریح شبه پارامتریک برای مدل صادرات ایران و شرکای تجاری در محیط دادههای تابلویی استفاده شده است. نتایج برآوردی نشان می­دهد که سرمایه ­انسانی، نیروی کار ماهر و سرمایه ­دانش که در فهرست عوامل قرار گرفته اند، بیشترین تاثیر را بر جریان صادراتی ایران و شرکای تجاری به عنوان مبادلات مزیت دار بین آن­ها داشته اند. همچنین بخش ناپارامتریک مدل نشان می­دهد که درصد بالایی از مخارج تحقیق و توسعه تاثیر به سزایی بر جریان صادراتی این کشورها دارد. طبقه­بندیJEL: C۱۴, F۱۴

ظریه هکشر- اهلین- ونک (H-O-V), فهرست­ عوامل, مدل صادرات, ایران و شرکای تجاری, روش شبه پارامتریک