حسین نظم فر - عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی
احمد اسمعیلی - دانشگاه محقق اردبیلی
علی عشقی چهاربرج - دانشگاه محقق اردبیلی

برای مدیریت و برنامه ریزی رشد پراکنده شهر و کاهش اثرات نامطلوب آن شناخت روند توسعه فیزیکی شهری ضروری می باشد. براین اساس پژوهش حاضر باهدف بررسی روند رشد پراکنده ی شهری با تاکید بر شاخص های تراکمی رشد هوشمند در مناطق چهار گانه شهر ارومیه انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربرد است. داده ها و اطلاعات موردنیاز از طریق نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، طرح های جامع و تفصیلی شهر و سازمان های مرتبط با موضوع جمع آوری گردیده است. جهت تحلیل داده ها و شناخت الگوی رشد شهری از مدل های هلدرن و آنتروپی شانون در قالب نرم افزارExcel استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ۷۷ درصد از رشد کالبدی شهر، در فاصله سال های ۱۳۸۵- ۱۳۶۵، مربوط به رشد جمعیت آن بوده و ۲۳ درصد از رشد شهر با رشد بیهوده و پراکنده (اسپرال) آن مرتبط بوده است. نتیجه این رشد پراکنده، کاهش تراکم ناخالص جمعیتی و افزایش سرانه ناخالص زمین شهری شده است. نتایج حاکی از آن است که الگوی رشد شهر ارومیه به صورت پراکنده است و این امر موجب ناپایداری زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و درنهایت شکل شهری شده است. با توجه به پیامدهای نامطلوب رشد پراکنده، در راستای دستیابی به توسعه ی پایدار شهری به نظر می رسد؛ روش تمرکز غیرمتمرکز (تبدیل شهر تک مرکزی به چندمرکزی بر پایه ی متراکم سازی و افزون سازی فعالیت ها در مراکز فرعی) با تاکید بر اصول و راهبردهای رشد هوشمند شهری بهترین الگو برای گسترش کالبدی– فضایی شهر ارومیه در آینده باشد.

: رشد پراکنده, رشد هوشمند شهری, مدل هلدرن, مدل شانون, شهر ارومیه