مسعود تقوایی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان
آسیه حسنی نژاد - جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
خدیجه طالبی - جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان

بررسی و شناخت نواحی روستائی و تحلیل قابلیت­ها و تنگناهای آن­ها در فرایند برنامه­ریزی توسعه روستائی اهمیت به سزائی دارد و امروزه آگاهی از امکانات و تنگناهای نواحی روستائی جهت ارائه طرح­ها و برنامه­­های توسعه نوعی ضرورت محسوب می­شود. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری نواحی روستائی در زمینه­های مختلف با استفاده از روش­های کمی نقش مهمی در این فرایند دارد. در این مقاله با بهره­گیری از "مدل­های شاخص مرکزیت" و "پرستون" و استفاده از ۴۵ شاخص در زمینه­های (اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی- درمانی و کشاورزی) به تعیین و تحلیل سطوح برخورداری دهستان­های استان زنجان پرداخته شده است. امکانات محیطی، مجاورت و فاصله نزدیک با مراکز شهری، کانون­ها و محورهای توسعه، محدوده­های صنعتی و شبکه­های زیربنائی عمده نقش موثری در سطوح برخورداری نواحی روستائی استان دارد. نتایج نشان می­دهدکه این دهستان­ها، از لحاظ میزان برخورداری، در هر یک از ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی - درمانی و کشاورزی) با یکدیگر تفاوت­های قابل ملاحظه­ای دارند؛ به­طوری­که ۹ دهستان از مجموع ۴۶ دهستان در همه زمینه­های اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی- درمانی و کشاورزی در سطح محروم و تنها یک دهستان در سطح بسیار برخوردار قرار دارد. این تفاوت­ها لزوم تهیه و اجرای برنامه­ها و طرح­های هدفمند را برای توسعه یکپارچه و متوازن نواحی روستائی ایجاب می­کند.

تحلیل سطوح برخورداری, مدل شاخص مرکزیت, مدل پرستون, دهستان استان زنجان