میترا مودی - دانشیار آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
فاطمه سلمانی - استادیار آمارحیاتی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
شهربانو خزاعی - دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند

سابقه و هدف: سرطان کولورکتال شایع ترین سرطان دستگاه گوارش است. مطالعات نشان داده است عقاید و باورهای بهداشتی افراد نقش مهمی در بروز رفتارهای بهداشتی دارد. در این مطالعه تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتار غربالگری سرطان کولورکتال بررسی شد.روش بررسی: این مطالعه بصورت کارآزمایی میدانی شاهد دار انجام شد. در ابتدا افراد واجد شرایط انتخاب و سپس بصورت تصادفی به دو گروه آزمایش و شاهد (هر گروه ۶۰ نفر) تقسیم شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد غربالگری سرطان کولورکتال بود. برنامه مداخله ای برای گروه آزمایش به اجرا درآمد و طی ۸ جلسه آموزشی حضوری آموزش های لازم در مورد سرطان کولورکتال و برنامه غربالگری تست فیت داده شد. قبل بلافاصله و سه ماه پس از مداخله آموزشی پرسشنامه مجدد برای گروه آزمایش و شاهد تکمیل شد. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم فزار SPSS۱۹ و آزمون های آماری t-test مستقل، آنالیزواریانس تکرارشونده و آزمون مک نمار در سطح معنی داری P کمتر از ۰.۰۵ آنالیز شد. یافته ها: میزان آگاهی گروه آزمایش از ۳/۵۶±۱۶/۸۸درقبل از مداخله به ۲۷/۷۸±۱/۹۱ در بعد از مداخله رسید( ۰/۰۰۱>P). آگاهی در گروه کنترل در قبل و بعد از مداخله به ترتیب ۳/۵۸±۱۶/۳۸ و ۲۰/۰۳±۳/۰۲ بود.حساسیت درک شده در گروه آزمایش از ۰/۶۶±۱/۴۸رسید. از مداخله به ۱۷/۲۸±۱/۹۰ از مداخله و در گروه شاهد در قبل و بعد از مداخله به ترتیب از ۱۱/۰۳±۱/۶۶ به۱/۴۸ ±۱۲/۳۸ رسید. شدت درک شده در گروه آزمایش به ترتیب در قبل و بعد از مداخله از ۴۸/۵۱±۴/۵۵به ۶۳/۰۰±۴/۲۹ و در گروه کنترل در قبل و بعد از مداخله به ترتیب از ۲/۸۵ ±۴۸/۱۱ به ۰/۲۶±۳/۴۸ ۵۰رسید. موانع درک شده در گروه آزمایش به ترتیب قبل و بعد از مداخله آموزشی از ۵۲/۸۶±۴/۴۴ به ۲۸/۵±۶/۰۹ و در گروه کنترل به ترتیب از ۵۳/۳۱±۲/۵۱ به ۵۰/۵۳±۲/۷۶ رسید. منافع درک شده در قبل و بعد از مداخله به ترتیب در گروه آزمایش از ۲۵/۰۰±۴/۹۹ به ۳۶/۲۳±۳/۷۳ و در گروه کنترل از ۲۳/۳۵±۱/۸۴ به ۲۵/۳۰±۲/۴۵ رسید. خودکارآمدی درک شده درقبل و بعد از مداخله به ترتیب در گروه آزمایش از ۱۸/۹۶±۲/۴۴ به ۲۶/۱۳±۲/۹۱ و در گروه کنترل به ترتیب از ۱۸/۰۸±۱/۸۸ به ۱۹/۴۰±۲/۱۸ رسید. میزان مشارکت در غربالگری سرطان کولورکتال با تست خون مخفی در مدفوع در گروه آزمایش بلافاصله بعد از مداخله ۵۸/۳ درصد و سه ماه بعد از مداخله ۹۰ درصد رسید و در گروه کنترل بلافاصله بعد از مداخله صفر و سه ماه بعد از مداخله ۱۵درصد رسید. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که با انجام اقداماتی جهت کاهش موانع درک شده و همچنین افزایش آگاهی، حساسیت و شدت و منافع و خودکارآمدی درک شده می توان میزان مشارکت در غربالگری سرطان کولورکتال با انجام تست خون مخفی در مدفوع را به نحو چشم گیری افزایش داد

سرطان کولورکتال، مدل اعتقاد بهداشتی، رفتار غربالگری، مداخله آموزشی