حمید مدنی - دانشیار گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
نورعلی ساجدی - استادیار گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
غلامرضا نادری بروجردی - دانشجوی دکتری زراعت و عضو هیات علمی واحد اراک

فسفر یکی از عناصر مهم و ضروری برای رشد و نمو و تولیدمثل گیاهان است. اغلب خاک های زراعی ایران فاقد فسفر مورد نیاز و کافی برای تولید کلزا می باشند. در این شرایط تنها دو راه برای تامین فسفرمورد نیاز کلزای پائیزه وجود دارد و آن استفاده از منابع بیولوژیک و دیگری کودهای شیمیایی فسفره است.برای اهمیت دادن به تولید محصولات ارگانیک راهی جز کاهش مصرف کودهای شیمیایی نیست. برای جلوگیری از کاهش عملکرد محصولات زراعی مسئله تامین فسفر برای رشد و نمو از منابع بیولوژیک ازارکان کشاورزی ارگانیک است. به منظور مقایسه کاربرد باکتری های آزاد کننده رشد با کود شیمیایی فسفات آمونیوم در زراعت کلزای پائیزه این آزمایش در سال زراعی 86 -85 بصورت مزرعه ای در اراک انجام گرفت. تیمارها بصورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اعمال گردیدند. تیمار فسفر شیمیایی در سه سطح صفر، تامین 50 % و 100 % نیاز کودی بر اساس آزمون خاک ازمنبع فسفات آمونیوم و تیمار فسفر بیولوژیک شامل باکتری های آزاد کننده فسفر در چهار سطح شامل بدون مصرف، مصرف یک مرحله ای کود بیولوژیک فسفر همزمان با کاشت، مصرف یک مرحله ای درآغاز رشد مجدد بهاره و مصرف دو مرحله ای پایه و سرک بهاره بود. نتایج این بررسی نشان داد عملکرددانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تغییرات معنی داری را در اثر مصرف مقادیر صفر، 125 و 250 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفات آمونیوم نشان دادند. همچنین درصد روغن، عملکرد روغن و عملکرد بیوماس از نظر آماری در اثر مصرف کودبیولوژیک فسفر تفاوت های معنی داری را نشان دادند. اثرات متقابل میان تیمارها برای عملکرد دانه، تعدادخورجین در بوته و شاخص برداشت محصول تفاوت معنی داری را نشان داد

کلزا ، فسفر بیولوژیک، فسفرشیمیایی، عملکرد دانه، درصد روغن، شاخص برداشت