حمید مدنی - دانشیار گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
محمدعلی ملبوبی - دانشیارموسسه ملی ژنتیک و فناوری زیستی
غلامرضا نادری بروجردی - دانشجوی دکتری زراعت و عضو هیات علمی واحد اراک

فسفر یکی از عناصر مهم و ضروری برای رشد و نمو و تولیدمثل گیاهان است. اغلب خاک های زراعی ایران فاقد فسفر مورد نیاز و کافی برای تولید کلزا می باشند. در این شرایط تنها دو راه برای تامین فسفر مورد نیازکلزای پائیزه وجود دارد و آن استفاده از منابع بیولوژیک و دیگری کودهای شیمیایی فسفره است. برای بررسی اثرات مصرف و نحوه مصرف تنظیم کننده های باکتریایی رشد و نمو و رابطه آن با مصرف کود شیمیایی فسفر در زراعت کلزای پائیزه این آزمایش در سال زراعی 86-85 بصورت مزرعه ای در اراک انجام گرفت. تیمارها بصورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اعمال گردیدند. تیمار فسفر شیمیایی در سه سطح صفر، تامین 50 % و 100 % نیاز کودی بر اساس آزمون خاک از منبع فسفات آمونیوم و تیمار فسفر بیولوژیک به عنوان تنظیم کننده باکتریایی رشد و نمو که شامل باکتری های آزاد کننده فسفر بود در چهار سطح شامل بدون مصرف، مصرف یک مرحله ای کود بیولوژیک فسفر همزمان با کاشت، مصرف یک مرحله ای در آغاز رشد مجدد بهاره و مصرف دو مرحله ای پایه و سرک بهاره بود. نتایج این بررسی نشان داد عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تغییرات معنی داری را در اثر مصرف مقادیر صفر، 125 و 250 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفات آمونیوم نشان دادند. همچنین درصد روغن، عملکرد روغن و عملکرد بیوماس از نظر آماری در اثر مصرف کود بیولوژیک فسفر تفاوت های معنی داری را نشان دادند. اثرات متقابل میان تیمارها برای عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته و شاخص برداشت محصول تفاوت معنی داری را نشان داد

کلزا ، فسفر بیولوژیک، فسفرشیمیایی، عملکرد دانه، درصد روغن، شاخص برداشت