مریم کهنسال نودهی - کارشناس ارشد معماری، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب / عضو هی
کاوه فولادی نسب - کارشناس ارشد معماری، عضو هیات موسس بنیاد معماری و توسعه شهری تهران

در اواخر دهه 80، سازمان ملل متحد، جمعیت شهری را (بر پایه نقاط 5000 نفری) درصد جمعیت جهان برآورد کرده است. در حالی که در 1950، نسبت جمعیت شهر نشین33 درصد جمعیت جهان بود، در همین ایام تعداد شهرهای با بیش از یک میلیون نفر جمعیت ،بالغ بر 250 شهر بود، در حالی که در 1900 تنها 16 شهر دردنیا بیش از یک میلیون نفر جمعیت داشت، و در آغاز قرن نوزدهم هیچ شهری میلیونی در دنیا وجود نداشت. آمارهایی از این دست ، نشان دهنده اهمیت و افزایش شهر نشینی از ابتدای قرن بیستم به بعد است. به موازات رشد شهر نشینی در جوامع امروزی، فرایند برنامه ریزی شهری نیز اهمیت فراوان می یابد. فرایندی که از اواسط قرن وزدهم آغاز شد و از اوایل قرن بیستم، همگام و هماهنگ با توسعه شهر نشینی، سرعت فزاینده ای به خود گرفت و معمار – شهرسازان، جغرافیا دانان، زمین شناسان، جامعه شناسان، اقتصاددانان، و دیگر کارشناسان علوم انسانی عقاید و نظرات خود را در قالب تئوری های توسعه شهری ارائه کردند، تئوری هایی که گاه جامعه عمل پوشید. در این دوران، طرح های توسعه شهری بر مبنای میزان توسعه یافتگی کشورها و شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و اقلیمی آن ها صورت های مختلف و متنوعی به خود گرفت، از طرح های جاع و تفصیلی تا طرح های ملی – منطقه ای و طرح های راهبردی. در ایران ، نخستین طرح های برنامه ریزی شده شهری در پایخت صورت گرفت، طرح هایی که عموما با گرته برداری از طرح های اجرا شده د رغرب و حتی حضور مستقیم کارشناسان غربی ارائه شد. شهر پاریس یکی از الگوهای مورد استفاده در طرح های توسعه شهری تهران بوده است. لیکن به علت فقدان مدیریت قدرتمند و پایدار، نظارت های مدنی، قوانین منسجم و جلب آرا و مشارکت مردمی، طرح های توسعه شهری تهران، چنان که باید و شاید توفیقی نیافت. این جستار تلاش دارد تا طرح های توسعه شهری تهران و پاریس و میزان توفیق در تحقق برنامه ها را، از زمان نخستین طرح جامع ، به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار دهد.