هوشنگ خسروی - دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

بخش زیادی از خاک­های ایران دارای درجات مختلفی از شوری بوده بطوریکه تولید محصول در این شرایط تنشی دارای محدودیت زیادی است. باکتری Azotobacter می­تواند رشد گیاهان را توسط ساز و کارهای مختلف تحریک نمایند. تلقیح گیاهان با جدایه­های برتر بومی این باکتری که با مناطق شور سازگار هستند ممکن است تحمل گیاه به تنش شوری را افزایش دهد. در این مطالعه، ۲۰ جدایه Azotobacter بومی خاک­های ایران از نظر توانایی حل­کنندگی فسفات­های نامحلول، آزادسازی پتاسیم، تولید اکسین و سیدروفور مورد بررسی قرار گرفتند. توانایی تحمل به شوری جدایه­ها در محیط کشت باکتری و در هدایت الکتریکی ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ دسی­زیمنس بر متر بررسی شد. شش جدایه­ منتخب در سه سطح شوری در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار بر رشد ذرت در شرایط گلخانه­ای بررسی شدند. تنش شوری از طریق آبیاری با آب دارای هدایت الکتریکی ۳۶/۰ (آب معمولی)، ۳ و ۶ دسی­زیمنس بر متر اعمال شد. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که جدایه­های Az۶۳، Az۶۹ و Az۷۰ موثرترین جدایه­ها از نظر توانایی حل­کنندگی فسفات­ها، آزادسازی پتاسیم و تولید سیدروفور بودند. همه جدایه­ها در هدایت الکتریکی ۱۰ و بیشتر جدایه­ها در ۲۰ دسی­زیمنس بر متر به خوبی رشد کردند و دو جدایه Az۲۲ و Az۶۶ دارای توانایی رشد در ۵۰ دسی­زیمنس بر متر نیز بودند. نتایج آزمون گلخانه­ای نشان داد که تلقیح با Az۶۹ در حالت آبیاری با آب معمولی نسبت به شاهد بدون تلقیح، وزن خشک بلال را ۶۴ درصد افزایش داد. تلقیح اثر معنی­داری بر شاخص­های رشد ذرت در حالت آبیاری با آب دارای هدایت الکتریکی ۳ و ۶ دسی­زیمنس بر متر نداشت. در این پژوهش جدایه Az۶۹ برای بررسی­های تکمیلی انتخاب شد.

محرک رشد, باکتری, تلقیح, شوری, هدایت الکتریکی