محمدمهدی مشکاتی - استادیار دانشگاه اصفهان
مهدی منصوری - دانش آموخته حوزه علمیه قم

این نوشتار به بحث درباره نظریه شبح در باب وجود ذهنی می پردازد و سه تفسیر را مورد بررسی قرار می دهد. در تفسیر اول به نگاه مشهور از شبح پرداخته می شود که شبح را نظریه ای در مقابل نظریه اتحاد ماهوی می داند که علاوه بر اختلاف وجودی بین ذهن و عین، معتقد به اختلاف ماهوی بین ذهن و عین نیز هست. این تفسیر خود دارای چهار گونه است که خواسته یا ناخواسته در سیر مباحث فلسفی کلامی مطرح شده است. گونه ها به ترتیب عبارت اند از: ۱. شبح مشابه؛ ۲. شبح رمزگونه؛ ۳. شبح با انقلاب؛ ۴. جمع بین نظریه اتحاد ماهوی و شبح. تفسیر دوم، نظریه شبح را همان نظریه اتحاد ماهوی بین ذهن و عین می داند و تفسیر سوم جنبه مفهومی حکایی است که ماهیت خود به ذهن نمی آید، بلکه مفهومی از آن به ذهن می آید که خاصیت حکایت از خارج را دارد. در این مقاله پس از توضیح و تفصیل تفاسیر، به داوری پرداخته می شود و در نهایت تفسیر دوم از شبح پذیرفته می شود.

وجود ذهنی, شبح, ماهیت, ذهن, مفهوم