سارا کیانی - دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
فریده حق بین - نویسنده ی مسئول، استاد گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

«را» یکی از عناصر بحث برانگیز زبان فارسی است که درباره­ی نقش آن پژوهش های بسیاری انجام شده است. در این مطالعه، مقوله­ ی دستوری «را» در چارچوب نظریه­ی مقوله بندی و بر اساس نقش هایی که می پذیرد، تعیین می گردد. زیرا تعیین مقوله ­ی عناصر زبان در آموزش زبان، هم برای مدرسان و هم برای زبان آموزان، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از آنجایی که آموزش و یادگیری نقش های این عنصر در زبان فارسی کمی دشوار است، تعیین مقوله­ ی آن می تواند در درک جایگاه و نقش آن مفید واقع شود. «را» به عنوان نشانگر مفعول یا نشانگر حالت، نقش نمای گفتمان و حرف اضافه (به طور خاص پس اضافه) نامیده شده است. در این پژوهش ابتدا ویژگی های مشترک حروف اضافه و «را» از لحاظ تاریخی، رده شناختی و نحوی مورد بررسی قرار می گیرد و سپس با نگاهی نقشی- شناختی به ویژگی های معنایی آن پرداخته می شود. نتیجه­ ی تحلیل های این پژوهش نشان می دهد که در چارچوب شناختی و بر اساس دیدگاه مقوله بندی، «را» همچنان یک حرف اضافه است، اما در حاشیه ­ی مقوله­ ی حروف اضافه قرار دارد و از عناصر سرنمون این مقوله مانند «در» و «با» در حال فاصله گرفتن است. همچنین، مشخص می گردد که «را» روی پیوستار «حرف اضافه- نقش نما» قرار دارد و در حال تغییر نقش از یک «حرف اضافه» به یک «نقش نما» است و تحت فرایند دستوری شدگی قرار دارد.

«, را», حرف اضافه, نقش نما, مقوله بندی, سرنمون