محمد رستمی - استاد یار و عضو هیئت علمی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهرا ن
عبدالرسول تلوری - دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، دانشکده فنی و مهندسی، گروه عمران
محبوبه شهابی - کارشناس ارشد مهندسی سازه های هیدرولیکی، شرکت مهندسی موج آب فن

رودخانه قره سو زهکش بخشی از جنوب جلگه استان گلستا ن محسوب می شود. شرایط طبیعی و وضعیت آسیب دیده از فعالیت ها در حوضه این رودخانهسبب فرسایش و تولید رسوب زیادی می کند و از طریق سرشاخه ها وارد پیکره اصلی قره سو می شود که متاسفانه به دلیل شیب کم دارای شرایط رسوب گذاری بوده و کاهش ظرفیت انتقال جریان های سیلابی را به وجود می آورد. این وضعیت همراه توان رودخانه را برای تخلیه مناسب و سریع جریان های سیلابی به دریا کاهش داده و موجب طغیان سیلاب از بستر رودخانه شده و بر شدت آبگرفتگی اراضی و وقوع سیل در شهرها و روستاهای حاشیه و حتی دور از رودخانه می شود. طغیان این رودخانه و تخریب بخش های از خاکریز کناری آن در رویداد سیل اخیر در سال ۱۳۹۸ یکی از بارزترین این مشکلات را نشان داده است. بر اساس اندازه گیری های بعمل آمده از میزان دبی سیلاب مذکور و تطابق آن با تحلیل های هیدرولوژیکی منطقه، مشخص گردید که سیلابی با دوره برگشت ۱۰۰ ساله در منطقه رخداده است. به منظور ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه قره سو پس از رخداد سیلاب مذکور نسبت به سیلاب غالب (با دوره برگشت ۲ ساله)، اقدام به شبیه سازی رسوب با استفاده از مدل HEC-RAS گردید. تطابق خوبی بین نتایج میزان رسوب گذاری شبیه سازی شده با نتایج مشاهداتی سال ۱۳۹۸ حاصل گردید. نتایج نشان داد که سازه های تقاطعی غیر اصولی احداث شده در بازه مورد مطالعه به همراه شیب کم رودخانه تاثیر بسزایی در رسوب گذاری و کاهش ظرفیت عبور سیلاب داشته و همین مسئله موجب شکل گیری پهنه ای به عرض حدود ۵ / ۱ کیلومتر در بخش هایی از بازه مورد مطالعه شده است. مقایسه نتایج نیز نشان داد که حجم رسوبات ته نشین شده در رودخانه قره سو در سال ۱۳۹۸ نسبت به شرایط رخداد سیلاب غالب منطقه، حدود ۱۳ برابر می باشد.

رودخانه قره سو، ، سیلاب ۱۳۹۸ ، سیلاب غالب، رسوبگذار ی، شبیه سازی رسوب